ရူပသမုေဒၵသ
ရုပ္တုိ႔ကို အက်ဥ္ျပျခင္းကို ရူပသမုေဒၵသဟု ေခၚ၏။
ရုပ္သည္ အေအး အပူစေသာ ဆန္႔က်င္ဘက္ အေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ေဖာက္ျပန္တတ္ေသာ သေဘာတရားျဖစ္၏။ ေဖာက္ျပန္တတ္ေသာ သေဘာအားျဖင့္ ရုပ္သည္ တစ္မ်ိဳးတည္း ျဖစ္ေသာ္လည္း ခက္မာျခင္း၊ ယိုစီးျခင္း၊ ပူျခင္းစသည့္ သီးျခားဂုဏ္သတၱိမ်ားေၾကာင့္ ရုပ္ကို ၂၈-မ်ိဳးအထိ ထပ္မံ ခြဲျခား၏။
၁။ ဘူတရုပ္ ၄-ပါး
ဥပါဒါရုပ္ထက္ၾကီးက်ယ္ထင္ရွားေသာ ရုပ္မ်ားကို ဘူတရုပ္မ်ားဟု ေခၚ၏။ မ်ားစြာစုဖြဲ႕မိလွ်င္
အၾကီးအက်ယ္ ျဖစ္တတ္ေသာေၾကာင့္ `မဟာဘူတ´(မဟာဘုတ္)ဟုလည္း အမည္ရ၏။ ဘူတရုပ္ ၄-ပါးရွိ၏။
ရုပ္တုိ႔ကို အက်ဥ္ျပျခင္းကို ရူပသမုေဒၵသဟု ေခၚ၏။
ရုပ္သည္ အေအး အပူစေသာ ဆန္႔က်င္ဘက္ အေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ေဖာက္ျပန္တတ္ေသာ သေဘာတရားျဖစ္၏။ ေဖာက္ျပန္တတ္ေသာ သေဘာအားျဖင့္ ရုပ္သည္ တစ္မ်ိဳးတည္း ျဖစ္ေသာ္လည္း ခက္မာျခင္း၊ ယိုစီးျခင္း၊ ပူျခင္းစသည့္ သီးျခားဂုဏ္သတၱိမ်ားေၾကာင့္ ရုပ္ကို ၂၈-မ်ိဳးအထိ ထပ္မံ ခြဲျခား၏။
ရုပ္ ၂-မ်ိဳးခြဲျခားပံု
ရုပ္ကိုအက်ဥ္းအားျဖင့္ ဘူတရုပ္၊ ဥပါဒါရုပ္ဟူ၍ ၂-မ်ိဳးခြဲျခားႏုိင္၏။ နိပၹႏၷရုပ္၊ အနိပၹႏၷရုပ္ဟူ၍လည္း ၂-မ်ိဳးခြဲျခားႏုိင္၏။၁။ ဘူတရုပ္ ၄-ပါး
ဥပါဒါရုပ္ထက္ၾကီးက်ယ္ထင္ရွားေသာ ရုပ္မ်ားကို ဘူတရုပ္မ်ားဟု ေခၚ၏။ မ်ားစြာစုဖြဲ႕မိလွ်င္
အၾကီးအက်ယ္ ျဖစ္တတ္ေသာေၾကာင့္ `မဟာဘူတ´(မဟာဘုတ္)ဟုလည္း အမည္ရ၏။ ဘူတရုပ္ ၄-ပါးရွိ၏။
၁။ ပထ၀ီ = ခက္မာျခင္း၊ ႏူးညံ့ျခင္း၊ အစိုင္အခဲသေဘာ။ အတူျဖစ္ဖက္ ရုပ္ကလာပ္မ်ား၏ တည္ရာမွီရာ ျဖစ္၏။
၂။ အာေပါ = ဖြဲစည္းျခင္း(စုိစြပ္ေစးကပ္ျခင္း)၊ ယိုစီးျခင္းသေဘာ။ အတူျဖစ္ဖက္ ရုပ္ကလာပ္မ်ားကို ေပါင္းဖြဲ႕ပ်ံ႕ႏွံ႕ေစ၏။
၃။ ေတေဇာ = ပူျခင္း၊ ေအးျခင္းသေဘာ။ အတူျဖစ္ဖက္ရုပ္ကလာပ္မ်ားကို ရင့္က်က္ေစတတ္၊ ထက္ေစတတ္၊ ပူေစတတ္၊ ႏူးညံ့ေစတတ္၏။
၄။ ၀ါေယာ = ေထာက္ကန္ျခင္း၊ တြန္းကန္ျခင္း(လူပ္ရွားျခင္း) သေဘာ။ အတူျဖစ္ဖက္ ရုပ္ကလာပ္အစုတုိ႔ကို ေရြ႕ရွားေစတတ္၊ တုိက္လႊင့္တတ္၏။
၂။ ဥပါဒါရုပ္ ၂၄-ပါး
ဘုတရုပ္တုိ႔ကို မွီတြယ္၍ ျဖစ္ၾကေသာရုပ္ ၂၄-ပါးကို ဥပါဒါရုပ္မ်ားဟု ေခၚ၏။ ဤရုပ္တုိ႔တြင္ ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး၊ ေဂါစရရုပ္ ၄-ပါး၊ ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး၊ ဟာဒယ၀တၳဳ ၁-ပါး၊ ဇီ၀ိတရုပ္ ၁-ပါး၊ အာဟာရရုပ္ ၁-ပါး၊ ပရိေစၧဒရုပ္ ၁-ပါး၊ ၀ိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး၊ ၀ိကာရရုပ္ ၃-ပါးႏွင့္ လကၡဏရုပ္ ၄-ပါးတုိ႔ ပါ၀င္ၾက၏။
(က) ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး
ဘူတရုပ္ ၄-ပါးကို ၾကည္လင္ေစတတ္ေသာ အၾကည္ဓာတ္ ၅-ပါးကို ပသာဒရုပ္မ်ားဟု ေခၚ၏။
၁။ စကၡဳပသာဒ = မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္။ မ်က္နက္၀န္းအလယ္ပံုရိပ္ထင္ရာ မ်က္လႊာ ၇-ထပ္တုိ႔၌ ပ်ံ႕ႏွံ႕၍ တည္၏။
၂။ ေသာတပသာဒ = နားအၾကည္ဓာတ္။ နားေပါက္အတြင္း၌ လက္စြပ္ သဏၭာန္ရွိေသာ အရပ္၌ ပ်ံ႕ႏွံ႕၍ တည္၏။
၃။ ဃာနပသာဒ = ႏွာအၾကည္ဓာတ္။ ႏွာေခါင္းေပါက္အတြင္း ဆိတ္ေျခသဏၭာန္ရွိေသာ အရပ္၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔၍ တည္၏။
၄။ ဇိ၀ွာပသာဒ = လွ်ာအၾကည္ဓာတ္။ လွ်ာ၏ အလယ္အထက္ျပင္တြင္ ၾကာရြက္ဖ်ား သဏၭာန္ရွိေသာ အရပ္၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔၍ တည္၏။
၅။ ကာယပသာဒ = ကိုယ္အၾကည္ဓာတ္။ ဆံဖ်ား၊ အေမြးဖ်ား၊ ေျခသည္းဖ်ား၊ လက္သည္းဖ်ား၊ ေျခာက္မာေသာ အေရတုိ႔ကို ခ်န္လွပ္၍ တစ္ကိုယ္လံုး၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔၍ တည္၏။
(ခ) ေဂါစရရုပ္ ၇-ပါး
ပဥၥ၀ိညာဏ္၏ က်က္စားရာ အာရုံမ်ား ျဖစ္ၾက၏။
၁။ ရူပါရုံ = အဆင္း (၀ဏၰ)
၂။ သဒၵါရုံ = အသံ (သဒၵါ)
၃။ ဂႏၶာရုံ = အနံ႔ (ဂႏၶ)
၄။ ရသာရုံ = အရသာ (ရသ)
၅။ ေဖာ႒ဗၺာရုံ = အထိအေတြ႕ (ေဖာ႒ဗၺ)၊ တရားကိုယ္မွာ ထိေတြ႕ေကာင္းေသာ ပထ၀ီ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
မွတ္ခ်က္။ ။ ေဖာ႒ဗၺကို ပထ၀ီ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာဟု ရုပ္ ၃-ပါးယူေသာေၾကာင့္ ေဂါစရရုပ္ ၇-ပါး ျဖစ္သည္။
(ဂ) ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး
အဖို အမ ျဖစ္ဖို႔ရန္ အေၾကာင္းခံျဖစ္ေသာ ရုပ္မ်ားတည္း။
၁။ ဣတၳိဘာ၀ရုပ္ = အမသတၱ၀ါျဖစ္ဖုိ႔ရန္ အေၾကာင္းခံျဖစ္ေသာ ရုပ္၊ အမသတၱ၀ါ၏ တစ္ကိုယ္လံုး၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔၍ တည္၏။
၂။ ပုမၻာ၀ရုပ္ = အထီးသတၱ၀ါျဖစ္ဖုိ႔ရန္ အေၾကာင္းခံျဖစ္ေသာ ရုပ္၊ အထီးသတၱ၀ါ၏ တစ္ကိုယ္လံုး၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔၍ တည္၏။ ပုရိသဘာ၀ရုပ္ဟုလည္း ေခၚ၏။
(ဃ) ဟဒယ၀တၳဳရုပ္
ႏွလံုးသားတြင္ ပုန္းညက္ေစ့ေလာက္ပမာဏရွိသည့္ တြင္းငယ္၌တည္ေသာ တစ္လက္ဆြမ္းမွ်ေလာက္ ေသြးကိုမွီ၍ ျဖစ္ေသာ စိတ္ ေစတသိက္တုိ႔၏ မွီရာ၀တၳဳရုပ္ကေလးမ်ား။
(င) ဇီ၀ိတရုပ္
ကံေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ကမၼဇရုပ္တုိ႔၏ အသက္။ ကမၼဇရုပ္တုိ႔၏ အသက္ရွည္ရန္ အေစာင့္အေရွာက္ အေၾကာင္းထူးသေဘာ။
(စ) အာဟာရရုပ္
အစားအစာ၌ပါေသာ အဆီအႏွစ္ အေစးၾသဇာ။
(ဆ) ပရိေစၧဒရုပ္
ရုပ္ကလာပ္ခ်င္း မေရာယွက္ရန္ ပိုင္းျခားေပးေသာ ရုပ္။ ကလာပ္မူန္တုိ႔၏ ပတ္လည္၀န္းက်င္ရွိ ဟင္းလင္းလဟာနယ္ (၀ါ) အာကာသဓာတ္။
(ဇ) ၀ိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး
မိမိ၏အလုိဆႏၵကို သူတစ္ပါးတုိ႔အား သိေစႏုိင္ေသာ အမူအရာ အထူးပင္တည္း။
၁။ ကာယ၀ိညတ္ = မိမိ၏အလုိဆႏၵကို သူတစ္ပါးတုိ႔အား သိေစတတ္ေသာ ေျခလက္ ဦးေခါင္းစသည့္ ကိုယ္အမူအရာ အထူး။
၂။ ၀စီ၀ိညတ္ = မိမိ၏အလုိဆႏၵကို သူတစ္ပါးတုိ႔အား သိေစတတ္ေသာ စကားသံ စသည့္ ႏူတ္အမူအရာ အထူး။
(စ်) ၀ိကာရရုပ္ ၃-ပါး
ထူးျခားေသာ အမူအရာမ်ားပင္တည္း။
၁။ လဟုတာရုပ္ = နိပၹႏၷရုပ္တုိ႔၏ မေလးလံဘဲ သြက္လက္ေပါ့ပါးျခင္း အမူအရာ အထူး။
၂။ မုဒုတာရုပ္ = နိပၹႏၷရုပ္တုိ႔၏ မၾကမ္းတမ္းဘဲ ႏူးညံ့ႏုနယ္ျခင္း သေဘာ။
၃။ ကမၼညတာရုပ္ = နိပၹႏၷရုပ္တုိ႔၏ ေပါ့ပါးနူးညံ့မူေၾကာင့္ ကိုယ္မူ ႏူတ္မူ အမ်ိဳးမ်ိဳး၌ ေကာင္းမြန္ခံ့ညားျခင္း သေဘာ။
မွတ္ခ်က္။ ။ အထက္ပါ ၀ိကာရရုပ္ ၃-ပါးကို ကာယ၀ိညတ္၊ ၀စီ၀ိညတ္တုိ႔ႏွင့္ ေပါင္း၍ ၀ိကာရရုပ္ ၅-ပါးဟုလည္း ေရတြက္၏။
(ည) လကၡဏရုပ္ ၄-ပါး
နိပၹႏၷရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္ျခင္း၊ ရင့္ျခင္း၊ ပ်က္ျခငး္ အခိုက္အတန္႔တုိ႔ကို မွတ္သားျပသည့္ အမွတ္လကၡဏာတုိ႔ပင္တည္း။
၁။ ဥပစယရုပ္ = ပဋိသေႏၶတည္စ၌ ပထမရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္ျခင္း၊ ထုိ႔ေနာက္ တစ္ဘ၀တာအတြက္ ရထုိက္သမွ်ရုပ္မ်ား ျပည့္စံုသည့္တုိင္ေအာင္ တုိးတက္၍ ျဖစ္ျခင္း။
၂။ သႏၱတိရုပ္ = တစ္ဘ၀အတြက္ ရထုိက္သမွ်ရုပ္မ်ား ျပည့္စံုသည္ကစ၍ အစဥ္မျပတ္ ထပ္ကာထပ္ကာ ျဖစ္ျခင္း။
၃။ ဇရတာရုပ္ = ရုပ္တုိ႔၏ `ဌီ´အခုိက္ အမွတ္အသား။ တစ္နည္း ရုပ္တုိ႔၏ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္း `ဘင္`သို႔ ဦးတည္ေနေသာ ရင့္ေရာ္မူ။
၄။ အနိစၥတာရုပ္ = နပၹႏၷရုပ္တုိ႔၏ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္း `ဘင္´ သေဘာ။
မွတ္ခ်က္။ ။ ဥပစယႏွင့္ သႏၱတိရုပ္တုိ႔ကို ေပါင္း၍ ဇာတိရုပ္ဟုလည္း ေခၚ၏။
၂။ အာေပါ = ဖြဲစည္းျခင္း(စုိစြပ္ေစးကပ္ျခင္း)၊ ယိုစီးျခင္းသေဘာ။ အတူျဖစ္ဖက္ ရုပ္ကလာပ္မ်ားကို ေပါင္းဖြဲ႕ပ်ံ႕ႏွံ႕ေစ၏။
၃။ ေတေဇာ = ပူျခင္း၊ ေအးျခင္းသေဘာ။ အတူျဖစ္ဖက္ရုပ္ကလာပ္မ်ားကို ရင့္က်က္ေစတတ္၊ ထက္ေစတတ္၊ ပူေစတတ္၊ ႏူးညံ့ေစတတ္၏။
၄။ ၀ါေယာ = ေထာက္ကန္ျခင္း၊ တြန္းကန္ျခင္း(လူပ္ရွားျခင္း) သေဘာ။ အတူျဖစ္ဖက္ ရုပ္ကလာပ္အစုတုိ႔ကို ေရြ႕ရွားေစတတ္၊ တုိက္လႊင့္တတ္၏။
၂။ ဥပါဒါရုပ္ ၂၄-ပါး
ဘုတရုပ္တုိ႔ကို မွီတြယ္၍ ျဖစ္ၾကေသာရုပ္ ၂၄-ပါးကို ဥပါဒါရုပ္မ်ားဟု ေခၚ၏။ ဤရုပ္တုိ႔တြင္ ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး၊ ေဂါစရရုပ္ ၄-ပါး၊ ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး၊ ဟာဒယ၀တၳဳ ၁-ပါး၊ ဇီ၀ိတရုပ္ ၁-ပါး၊ အာဟာရရုပ္ ၁-ပါး၊ ပရိေစၧဒရုပ္ ၁-ပါး၊ ၀ိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး၊ ၀ိကာရရုပ္ ၃-ပါးႏွင့္ လကၡဏရုပ္ ၄-ပါးတုိ႔ ပါ၀င္ၾက၏။
(က) ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး
ဘူတရုပ္ ၄-ပါးကို ၾကည္လင္ေစတတ္ေသာ အၾကည္ဓာတ္ ၅-ပါးကို ပသာဒရုပ္မ်ားဟု ေခၚ၏။
၁။ စကၡဳပသာဒ = မ်က္စိအၾကည္ဓာတ္။ မ်က္နက္၀န္းအလယ္ပံုရိပ္ထင္ရာ မ်က္လႊာ ၇-ထပ္တုိ႔၌ ပ်ံ႕ႏွံ႕၍ တည္၏။
၂။ ေသာတပသာဒ = နားအၾကည္ဓာတ္။ နားေပါက္အတြင္း၌ လက္စြပ္ သဏၭာန္ရွိေသာ အရပ္၌ ပ်ံ႕ႏွံ႕၍ တည္၏။
၃။ ဃာနပသာဒ = ႏွာအၾကည္ဓာတ္။ ႏွာေခါင္းေပါက္အတြင္း ဆိတ္ေျခသဏၭာန္ရွိေသာ အရပ္၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔၍ တည္၏။
၄။ ဇိ၀ွာပသာဒ = လွ်ာအၾကည္ဓာတ္။ လွ်ာ၏ အလယ္အထက္ျပင္တြင္ ၾကာရြက္ဖ်ား သဏၭာန္ရွိေသာ အရပ္၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔၍ တည္၏။
၅။ ကာယပသာဒ = ကိုယ္အၾကည္ဓာတ္။ ဆံဖ်ား၊ အေမြးဖ်ား၊ ေျခသည္းဖ်ား၊ လက္သည္းဖ်ား၊ ေျခာက္မာေသာ အေရတုိ႔ကို ခ်န္လွပ္၍ တစ္ကိုယ္လံုး၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔၍ တည္၏။
(ခ) ေဂါစရရုပ္ ၇-ပါး
ပဥၥ၀ိညာဏ္၏ က်က္စားရာ အာရုံမ်ား ျဖစ္ၾက၏။
၁။ ရူပါရုံ = အဆင္း (၀ဏၰ)
၂။ သဒၵါရုံ = အသံ (သဒၵါ)
၃။ ဂႏၶာရုံ = အနံ႔ (ဂႏၶ)
၄။ ရသာရုံ = အရသာ (ရသ)
၅။ ေဖာ႒ဗၺာရုံ = အထိအေတြ႕ (ေဖာ႒ဗၺ)၊ တရားကိုယ္မွာ ထိေတြ႕ေကာင္းေသာ ပထ၀ီ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
မွတ္ခ်က္။ ။ ေဖာ႒ဗၺကို ပထ၀ီ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာဟု ရုပ္ ၃-ပါးယူေသာေၾကာင့္ ေဂါစရရုပ္ ၇-ပါး ျဖစ္သည္။
(ဂ) ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး
အဖို အမ ျဖစ္ဖို႔ရန္ အေၾကာင္းခံျဖစ္ေသာ ရုပ္မ်ားတည္း။
၁။ ဣတၳိဘာ၀ရုပ္ = အမသတၱ၀ါျဖစ္ဖုိ႔ရန္ အေၾကာင္းခံျဖစ္ေသာ ရုပ္၊ အမသတၱ၀ါ၏ တစ္ကိုယ္လံုး၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔၍ တည္၏။
၂။ ပုမၻာ၀ရုပ္ = အထီးသတၱ၀ါျဖစ္ဖုိ႔ရန္ အေၾကာင္းခံျဖစ္ေသာ ရုပ္၊ အထီးသတၱ၀ါ၏ တစ္ကိုယ္လံုး၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔၍ တည္၏။ ပုရိသဘာ၀ရုပ္ဟုလည္း ေခၚ၏။
(ဃ) ဟဒယ၀တၳဳရုပ္
ႏွလံုးသားတြင္ ပုန္းညက္ေစ့ေလာက္ပမာဏရွိသည့္ တြင္းငယ္၌တည္ေသာ တစ္လက္ဆြမ္းမွ်ေလာက္ ေသြးကိုမွီ၍ ျဖစ္ေသာ စိတ္ ေစတသိက္တုိ႔၏ မွီရာ၀တၳဳရုပ္ကေလးမ်ား။
(င) ဇီ၀ိတရုပ္
ကံေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ကမၼဇရုပ္တုိ႔၏ အသက္။ ကမၼဇရုပ္တုိ႔၏ အသက္ရွည္ရန္ အေစာင့္အေရွာက္ အေၾကာင္းထူးသေဘာ။
(စ) အာဟာရရုပ္
အစားအစာ၌ပါေသာ အဆီအႏွစ္ အေစးၾသဇာ။
(ဆ) ပရိေစၧဒရုပ္
ရုပ္ကလာပ္ခ်င္း မေရာယွက္ရန္ ပိုင္းျခားေပးေသာ ရုပ္။ ကလာပ္မူန္တုိ႔၏ ပတ္လည္၀န္းက်င္ရွိ ဟင္းလင္းလဟာနယ္ (၀ါ) အာကာသဓာတ္။
(ဇ) ၀ိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး
မိမိ၏အလုိဆႏၵကို သူတစ္ပါးတုိ႔အား သိေစႏုိင္ေသာ အမူအရာ အထူးပင္တည္း။
၁။ ကာယ၀ိညတ္ = မိမိ၏အလုိဆႏၵကို သူတစ္ပါးတုိ႔အား သိေစတတ္ေသာ ေျခလက္ ဦးေခါင္းစသည့္ ကိုယ္အမူအရာ အထူး။
၂။ ၀စီ၀ိညတ္ = မိမိ၏အလုိဆႏၵကို သူတစ္ပါးတုိ႔အား သိေစတတ္ေသာ စကားသံ စသည့္ ႏူတ္အမူအရာ အထူး။
(စ်) ၀ိကာရရုပ္ ၃-ပါး
ထူးျခားေသာ အမူအရာမ်ားပင္တည္း။
၁။ လဟုတာရုပ္ = နိပၹႏၷရုပ္တုိ႔၏ မေလးလံဘဲ သြက္လက္ေပါ့ပါးျခင္း အမူအရာ အထူး။
၂။ မုဒုတာရုပ္ = နိပၹႏၷရုပ္တုိ႔၏ မၾကမ္းတမ္းဘဲ ႏူးညံ့ႏုနယ္ျခင္း သေဘာ။
၃။ ကမၼညတာရုပ္ = နိပၹႏၷရုပ္တုိ႔၏ ေပါ့ပါးနူးညံ့မူေၾကာင့္ ကိုယ္မူ ႏူတ္မူ အမ်ိဳးမ်ိဳး၌ ေကာင္းမြန္ခံ့ညားျခင္း သေဘာ။
မွတ္ခ်က္။ ။ အထက္ပါ ၀ိကာရရုပ္ ၃-ပါးကို ကာယ၀ိညတ္၊ ၀စီ၀ိညတ္တုိ႔ႏွင့္ ေပါင္း၍ ၀ိကာရရုပ္ ၅-ပါးဟုလည္း ေရတြက္၏။
(ည) လကၡဏရုပ္ ၄-ပါး
နိပၹႏၷရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္ျခင္း၊ ရင့္ျခင္း၊ ပ်က္ျခငး္ အခိုက္အတန္႔တုိ႔ကို မွတ္သားျပသည့္ အမွတ္လကၡဏာတုိ႔ပင္တည္း။
၁။ ဥပစယရုပ္ = ပဋိသေႏၶတည္စ၌ ပထမရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္ျခင္း၊ ထုိ႔ေနာက္ တစ္ဘ၀တာအတြက္ ရထုိက္သမွ်ရုပ္မ်ား ျပည့္စံုသည့္တုိင္ေအာင္ တုိးတက္၍ ျဖစ္ျခင္း။
၂။ သႏၱတိရုပ္ = တစ္ဘ၀အတြက္ ရထုိက္သမွ်ရုပ္မ်ား ျပည့္စံုသည္ကစ၍ အစဥ္မျပတ္ ထပ္ကာထပ္ကာ ျဖစ္ျခင္း။
၃။ ဇရတာရုပ္ = ရုပ္တုိ႔၏ `ဌီ´အခုိက္ အမွတ္အသား။ တစ္နည္း ရုပ္တုိ႔၏ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္း `ဘင္`သို႔ ဦးတည္ေနေသာ ရင့္ေရာ္မူ။
၄။ အနိစၥတာရုပ္ = နပၹႏၷရုပ္တုိ႔၏ ခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္း `ဘင္´ သေဘာ။
မွတ္ခ်က္။ ။ ဥပစယႏွင့္ သႏၱတိရုပ္တုိ႔ကို ေပါင္း၍ ဇာတိရုပ္ဟုလည္း ေခၚ၏။
နိပၹႏၷရုပ္ ၁၈-ပါး
ဘူတရုပ္ ၄-ပါး၊ ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး၊ ေဂါစရရုပ္ ၇-ပါး (ပထ၀ီ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာ ပါျပီးျဖစ္၍ ၄-ပါးေရတြက္ရန္)၊ ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး၊ ဟဒယ၀တၳဳရုပ္၊ ဇီ၀ိတရုပ္၊ အာဟာရရုပ္၊ ေပါင္းရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔သည္ ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရ ဟူေသာ အေၾကာင္းတရား ၄-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ေစအပ္္၊ ျပီးေစအပ္ေသာေၾကာင့္ နိပၹႏၷရုပ္မ်ား မည္ကုန္၏။
ဤရုပ္တုိ႔သည္ ခက္မာျခင္းစေသာ သေဘာတရားကိုယ္စီရွိၾကသျဖင့္ သဘာ၀ရုပ္ ဟူ၍လည္း အမည္တြင္ၾက၏။
တစ္ဖန္ ဥပါဒ္၊ ဇရာ၊ အနိစၥတာဟူေသာ သခၤတလကၡဏာတုိ႔ႏွင့္ တကြ ျဖစ္ေသာၾကာင့္ ဤရုပ္တုိ႔ကို လကၡဏရုပ္ဟူ၍လည္း ေခၚၾက၏။
ေဖာက္ျပန္ျခင္းသေဘာ ရွိေသာေၾကာင့္ ရူပရုပ္ဟုလည္း အမည္ရ၏။
အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱဟူေသာ လကၡဏာယာဥ္ ၃-ပါးသို႔ တင္ကာ သံုးသပ္ထုိက္ေသာေၾကာင့္ သမၼသနရုပ္ဟုလည္း အမည္တြင္၏။
၁။ အဇၥ်တၱိကရုပ္ = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး။ ဤရုပ္တုိ႔သည္ ခႏၶာကိုယ္ အတၱေဘာအား ေက်းဇူးအထူးမ်ား၍ သတၱ၀ါတုိ႔ အခ်စ္ဆံုး အတြင္းဆံုးထားေသာ ရုပ္တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၃။ ဒြါရရုပ္ ၇-ပါး = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး + ၀ိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး။ ပဥၥဒြါရာ၀ီထိ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔ျဖစ္ရာႏွင့္ ကာယကံ၊ ၀စီကံတုိ႔ ျဖစ္ရာ ႒ာနတုိ႔တည္း။
၄။ ဣျႏၵိယရုပ္ ၈-ပါး = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး + ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး + ဇီ၀ိတရုပ္ ၁-ပါး။ ပဥၥ၀ိညာဏ္စိတ္၊ လိင္၊ ကမၼဇရုပ္တုိ႔ကို မိမိတုိ႔ဆုိင္ရာ ဆုိင္ရာ၌ အစိုးရၾကေသာ ရုပ္မ်ားတည္း။
၅။ ၾသဠာရိကရုပ္ ၁၂-ပါး = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး + ေဂါစရရုပ္ ၇-ပါး။ ရုန္းရင္း ၾကမ္းတမ္းသည္ အျဖစ္ေၾကာင့္ ဉာဏ္ျဖင့္ၾကည့္လွ်င္ ထင္လြယ္ျမင္လြယ္ၾကေသာ ရုပ္တုိ႔တည္း။ ထုိသို႔ဉာဏ္၌ ထင္ျမင္လြယ္ျခင္းေၾကာင့္ ဤရုပ္တုိ႔သည္ ဉာဏ္ႏွင့္ နီးကပ္သည္အျဖစ္သို႔ ေရာက္သျဖင့္ သႏၱိေကရုပ္ဟုလည္းမည္၏။ အာရုံအာရမၼဏိကအားျဖင့္ ထိပါးျခင္း၊ မဟာဘုတ္အခ်င္းခ်င္း ထိခိုက္ျခင္းႏွင့္တကြျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္း သပၸဋိဃရုပ္ဟု မည္၏။
၆။ ဥပါဒိႏၷရုပ္ = ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါး (ကံေၾကာင့္ျဖစ္ေသာရုပ္ ၁၈-ပါး)။ ဤရုပ္တုိ႔သည္ တဏွာဒိ႒ိတုိ႔ ကပ္ေရာက္ေသာ ကံက ၎၏အက်ိဳးဟု စြဲယူအပ္ေသာ ရုပ္တုိ႔ျဖစ္ၾက၏။ (စိတၱဇရုပ္၊ ဥတုဇရုပ္ႏွင့္ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔ကို အႏုပါဒိႏၷရုပ္ဟုေခၚ၏။)
၇။ သနိဒႆရုပ္ = မ်က္စိျဖင့္ ျမင္ေကာင္းေသာ ရုပ္(ရူပါရုံ)။
၈။ ေဂါစရဂၢါဟိကရုပ္ = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး။ အာရုံကိုယူတတ္ျပီး အာရုံကို ယူရာဌာနျဖစ္ၾကေသာ ရုပ္တုိ႔တည္း။
၉။ အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး = မဟာဘုတ္ ၄-ပါး၊ ၀ဏၰ၊ ဂႏၶ၊ ရသ၊ ၾသဇ။ ဤရုပ္ ၈-ပါး အေပါင္းအစုသည္ တစ္ခုစီကြဲသြားေအာင္ ခြဲျခား၍ မရေကာင္းေသာ ရုပ္မ်ားျဖစ္ၾက၏။ ေျမၾကီးတြင္ ပထ၀ီဓာတ္လြန္ကဲ၏။ သို႔ေသာ္ အာေပါ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာ၊ ၀ဏၰ၊ ဂႏၶ၊ ရသ၊ ၾသဇတုိ႔လည္း ပါရွိၾက၏။ ေရတြင္ အာေပါလြန္ကဲ၏။ သို႔ေသာ္ ေတေဇာအပါအ၀င္ က်န္ရုပ္ ၇-ပါးတုိ႔လည္း ပါ၀င္ၾက၏။ မီးတြင္ ေတေဇာဓာတ္ လြန္ကဲ၏။ သို႔ေသာ္ အာေပါအပါအ၀င္ က်န္ရုပ္ ၇-ပါးတုိ႔လည္း ပါရွိၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ `ေရတြင္ မီးရွိျပီး မီးတြင္ ေရရွိသည္´ဟု ဆုိႏုိင္၏။
သမု႒ာန္ ၄-ပါး = ရုပ္ကိုျဖစ္ေစေသာအေၾကာင္းတရား ၄-ပါး (ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရ တုိ႔တည္း။)
၁။ ရုပ္ကိုျဖစ္ေစေသာ ကံ ၂၅-ပါး = ကမၼပထေျမာက္ေသာ အကုသိုလ္ကံ ၁၂-ပါး၊ မဟာကုသိုလ္ကံ ၈-ပါးႏွင့္ ရူပါ၀စရကုသိုလ္ကံ ၅-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ အကုသိုလ္ကံ ၁၂-ပါးဟူသည္မွာ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ေစတသိက္တုိ႔တည္း။ ကုသိုလ္ကံဟူသည္မွာ ကုသိုလ္စိတ္တုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ေစတသိက္တုိ႔တည္း။
မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္း၊ ကာမေဇာ ၂၉-ပါးႏွင့္ အဘိညာဏ္ေဒြ ဟူေသာ စိတ္ ၃၂-ပါးတုိ႔သည္ ရုပ္သာမညကို ျဖစ္ေစျခင္း၊ ဣရိယာပုထ္ကို ေထာက္ပ့့ံျခင္းတုိ႔အျပင္ ၀ိညတ္ ၂-ပါးကိုလည္း ျဖစ္ေစႏုိင္ၾက၏။ ဤတြင္ ေဒါမနႆေဇာ ၂-ပါးတုိ႔သည္ ညည္းညဴငိုေၾကြးျခင္းကိုလည္း ျဖစ္ေစႏုိင္ၾက၏။ ေသာမနႆေဇာ ၁၃-ပါးတို႔သည္ ျပံဳးရယ္ျခင္းကိုလည္း ျဖစ္ေစႏုိင္ၾက၏။
ဘုရားႏွင့္ ရဟႏၱာတုိ႔ ျပံဳးရယ္ေသာစိတ္ = ဟသိတုပၸါဒ္ႏွင့္ မဟာၾကိယာေသာမနႆ ၄-ပါး၊ ေပါင္း စိတ္ ၅-ပါး။
ေသကၡပုဂၢိဳလ္တုိ႔ ျပံဳးရယ္ေသာစိတ္ = ေေလာဘမူဒိ႒ိဂတ၀ိပၸယုတ္ ေသာမနႆေဇာ ၂ + မဟာကုသိုလ္ ေသာမနႆေဇာ ၄-ပါး၊ ေပါင္း စိတ္ ၆-ပါး။
ပုထုဇဥ္တုိ႔ ျပံဳးရယ္ေသာစိတ္ = ေလာဘမူေသာမနႆ ၄-ပါး + မဟာကုသိုလ္ ေသာမနႆ ၄-ပါး၊ ေပါင္း စိတ္ ၈-ပါး။
မွတ္ခ်က္။ ။ မေနာဓာတ္၊ တဒါရုံ ၁၁၊ ရူပ၀ိပါက္ ၅၊ ေပါင္း ၁၉-ပါးတုိ႔သည္ ရုပ္သာမညကိုသာ ျဖစ္ေစႏုိင္ၾက၏။
၃။ ရုပ္ကိုျဖစ္ေစေသာ ဥတု = ခပ္သိမ္းေသာ ရုပ္ကလာပ္တုိ႔၌ ပါရွိသည့္ သီတဥတုႏွင့္ ဥဏွဥတုဟုေခၚေသာ ေတေဇာဓာတ္။
၄။ ရုပ္ကိုျဖစ္ေစေသာ အာဟာရ = အဇၥ်တၱႏွင့္ ဗဟိိဒၶခပ္သိမ္းေသာ ရုပ္ကလာပ္တုိ႔၌ ပါရွိသည့္ ၾသဇာဓာတ္။
၂။ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ စိတၱဇရုပ္တုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶစိတ္ေနာင္ ပထမ ဘ၀င္စိတ္၏ ဥပါဒ္ခုိက္ ဥပါဒ္ခုိက္၌ ျဖစ္ေပၚၾက၏။
ကမၼဇရုပ္၊ စိတၱဇရုပ္၊ ဥတုဇရုပ္၊ အာဟာရဇရုပ္တုိင္း၌ ဥတုဇေတေဇာဓာတ္ပါ၀င္လ်က္ရွိရာ ထုိဥတုသည္ ဥပါဒ္ျပီးေနာက္၌ ဌီအခိုက္သို႔ေရာက္လွ်င္ ဥတုဇရုပ္ကို ျဖစ္ေစ၏။ ထုိသို႔ျဖစ္ေစရာ၌ စိတ္၏ ဥပါဒ္ဌီဘင္ အစီအစဥ္အတုိင္း ခဏမစဲ ရုပ္ကိုျဖစ္ေစ၏။
အဇၥ်တၱသႏၱာန္၌ ဥတုဇရုပ္မ်ား ျဖစ္ေပၚသည့္နည္းတူ ဗဟိဒၶသႏၱာန္၌လည္း ဥတုဇရုပ္မ်ား ျဖစ္ေပၚၾက၏။
၄။ အာဟာေရေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ရုပ္ကို အာဟာရဇရုပ္ဟု ေခၚ၏။
အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါးတြင္ ၾသဇဓာတ္ ပါ၀င္သျဖင့္ ၾသဇသည္ ရုပ္ကလာပ္တုိင္း၌ ရွိ၏။ သို႔ေသာ္ အဇၥ်တၱၾသဇသည္ အစားအစာတြင္ပါရွိေသာ ဗဟိဒၶၾသဇႏွင့္ ေပါင္းဆံုျပီးမွ အာဟာရဇရုပ္ကို ျဖစ္ေစႏုိင္၏။
ၾသပပါတိကႏွင့္ သံေသဒဇသတၱ၀ါတုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶေနျပီးေနာက္ တစ္စံုတစ္ခုေသာ စားဖြယ္ကို (အယုတ္သျဖင့္ မိမိတံေတြးကို) စားမ်ိဳေသာအခါ ၀မ္းတြင္း၌ ပါစကေတေဇာဓာတ္မီးျဖင့္ ထိုအစာကို ေပါင္းေႏႊးရ၏။ ထုိ႔ေနာက္ အစာတြင္ ပါေသာ ၾသဇဓာတ္သည္ ေသြးႏွင့္ အတူ ခႏၶာကိုယ္အႏွံ႕ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြား၏။ ထုိအခါ ခႏၶာကိုယ္အႏွံ႕ရွိ အဇၥ်တၱၾသဇႏွင့္ ထိေတြ႕၍ ရုပ္၏ ဌီသို႔ေရာက္ေသာအခါမွ စတင္ကာ ထုိအတြင္းအပ ၾသဇတုိ႔သည္ ခဏမစဲ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔ကို ျဖစ္ေစၾက၏။
ဂဗၻေသယ်က သတၱ၀ါတို႔၏ ပဋိသေႏၶစတည္ျပီးေနာက္ တစ္သတၱာဟ၊ ႏွစ္သတၱာဟခန္႔ၾကာလွ်င္ မိခင္စားမ်ိဳလုိက္ေသာ အစားအစာတို႔မွ တစ္ဆင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ၾသဇဓာတ္သည္ ေသြးႏွင့္အတူ လွည့္ပတ္လာရာမွ သေႏၶသားေလာင္း၏ ကိုယ္၌ ပ်ံ႕ႏွံ႕၏။ ထုိပ်ံ႕ႏွံ႕ေသာ ဗဟိဒၶၾသဇႏွင့္ ပင္ကိုရွိရင္းျဖစ္သည့္ အဇၥ်တၱၾသဇတုိ႔ ေပါင္းဆံုမိသည္မွ ရုပ္၏ ဌီသို႔ိေရာက္ေသာအခါ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔ ျဖစ္ေပၚၾက၏။ ထုိသို႔ ျဖစ္ရာ၌ အတြင္းအပ ၾသဇတစ္စံုလွ်င္ အာဟာရဇရုပ္ကလာပ္တစ္ခုက်စိတ္၏ ဥပါဒ္-ဌီ-ဘင္ အစီအစဥ္အတုိင္း ခဏမစဲ ျဖစ္ေပၚ၏။
၁။ ကမၼဇရုပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ ဣေျႏၵရုပ္ ၈-ပါး၊ ဟဒယ၀တၳဳႏွင့္ ပရိေစၧဒရုပ္။ ၎တုိ႔အနက္ ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး၊ ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး၊ ဇီ၀ိတရုပ္ ၁-ပါးဟု ဆုိအပ္ေသာ ဣေျႏၵရုပ္ ၈-ပါးႏွင့္ ဟဒယ၀တၳဳရုပ္ ၁-ပါး၊ ေပါင္း ၉-ပါးသည္ ကမၼဇဧကန္ရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ က်န္ ၉-ပါးမွာ ကမၼဇအေနကန္ရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။
၃။ ဥတုဇရုပ္ ၁၃-ပါး = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး၊ သဒၵရုပ္၊ ပရိေစၧဒရုပ္။ အားလံုးဥတုဇအေနကန္ရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။
၄။ အာဟာရဇရုပ္ ၁၂-ပါး = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး ၊ ပရိေစၧဒရုပ္။ အားလံုးအာဟာရဇ အေနကန္ရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။
၅။ ဧကဇရုပ္ ၁၁-ပါး = ကမၼဇဧကန္ရုပ္ ၉-ပါး၊ စိတၱဇဧကန္ရုပ္ ၂-ပါးဟူ၍ အေၾကာင္းတစ္ပါးစီေၾကာင့္သာ ျဖစ္ၾကေသာ ဧကဇရုပ္ ၁၁-ပါးရွိ၏။
၆။ ဒြိဇရုပ္ ၁-ပါး = သဒၵရုပ္ ၁-ပါးသာလွ်င္ စိတ္ႏွင့္ ဥတု အေၾကာင္း ၂-ပါးတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ စကားသံ၊ အသက္ရွဴသံ စသည္တုိ႔သည္ စိတၱဇသဒၵရုပ္ျဖစ္၏။ မုိးသံ၊ ေလသံ၊ ေခါင္းေလာင္းသံ၊ ကားသံ၊ ကက္ဆက္သံစသည္တုိ႔ႏွင့္ ၀မ္းတြင္းရွိ ေလေအာ္သံတုိ႔သည္ ဥတုဇသဒၵရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။
၇။ တိဇရုပ္ ၃-ပါး = စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး။
၈။ စတုဇရုပ္ ၉-ပါး = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ ပရိေစၧဒရုပ္ ၁-ပါး၊ ေပါင္း ၉-ပါးေသာ ရုပ္တုိ႔သည္ ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရတည္းဟူသည့္ အေၾကာင္းတရား ၄-ပါးေၾကာင့္ ျဖစ္ၾက၏။
ကလာပ္ = ဆုိင္ရာရုပ္မ်ား ပူတြဲေပါင္းစပ္၍ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ရုပ္အဖြဲ႕အစုတစ္ခုကို ရုပ္ကလာပ္ ၁-ခုဟု ေခၚ၏။ ရုပ္ကလာပ္တုိ႔၏ လကၡဏာ ၄-ရပ္ရွိ၏။
၁။ ဧကုပၸပါဒ = အတူတကြျဖစ္ျခင္း၊
၂။ ဧကနိေရာဓ = အတူတကြခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္း၊
၃။ ဧကနိႆယ = တူေသာမွီရာရွိျခင္း၊
၄။ သဟ၀ုတၱိ = ခြဲျခား၍ မရေအာင္ ေပါင္းေရာေနျခင္းတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
နိဗၺာန္သည္ တဏွာ၀ါနမွ ကင္းလြတ္၍ တဏွာ၀ါနႏွင့္ မေရာယွက္ဘဲ တည္သကဲ့သို႔ မိမိသို႔ဆုိက္ေရာက္ေအာင္ အားထုတ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ကိုလည္း ထုိတဏွာ၀ါနမွ လြတ္ကင္းေစ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ နိဗၺာန္သည္ တဏွာ၀ါနမွ ကင္းလြတ္ရာဌာန၊ ဘ၀သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္ရာ ဌာနျဖစ္၏။
နိဗၺာန္သည္ မဂ္ဉာဏ္ ဖုိလ္ဉာဏ္တုိ႔ျဖင့္ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္ေသာ ပရမတ္တရား အစစ္ေပတည္း။
ရဟႏၱာတုိ႔၏ သႏၱာန္၌ ကိေလသာမ်ား ခ်ဳပ္ျငိမ္းသြားၾကေသာ္လည္း ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာႏွင့္ ကမၼဇရုပ္မ်ား ၾကြင္းက်န္ရစ္၏။ ထုိၾကြင္းက်န္ရစ္သည့္ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔ျဖင့္ မွတ္အပ္ေသာ နိဗၺာန္ဓာတ္ကို သဥပါဒိေသသနိဗၺာနဓာတ္ဟု ေခၚ၏။ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔ မခ်ဳပ္ေသးခင္ (၀ါ) ပရိနိဗၺာန္မစံခင္ အာရုံျပဳအပ္ေသာ နိဗၺာန္ဟု ဆုိလုိ၏။
၂။ အႏုပါဒိေသသနိဗၺာန
တစ္ဖန္ ဥပါဒ္၊ ဇရာ၊ အနိစၥတာဟူေသာ သခၤတလကၡဏာတုိ႔ႏွင့္ တကြ ျဖစ္ေသာၾကာင့္ ဤရုပ္တုိ႔ကို လကၡဏရုပ္ဟူ၍လည္း ေခၚၾက၏။
ေဖာက္ျပန္ျခင္းသေဘာ ရွိေသာေၾကာင့္ ရူပရုပ္ဟုလည္း အမည္ရ၏။
အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱဟူေသာ လကၡဏာယာဥ္ ၃-ပါးသို႔ တင္ကာ သံုးသပ္ထုိက္ေသာေၾကာင့္ သမၼသနရုပ္ဟုလည္း အမည္တြင္၏။
အနိပၹႏၷရုပ္ ၁၀-ပါး
ပရိေစၧဒရုပ္ ၁-ပါး၊ ၀ိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး၊ ၀ိကာရရုပ္ ၃-ပါး၊ လကၡဏရုပ္ ၄-ပါး၊ ေပါင္း ၁၀-ပါးတုိ႔သည္ ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရဟူေသာ အေၾကာင္း ၄-ပါးတုိ႔ မျဖစ္ေစအပ္၊ မျပီးေစအပ္ေသာေၾကာင့္ အနိပၹႏၷရုပ္မ်ား မည္ၾက၏။
ဤရုပ္တုိ႔သည္
ကိုယ္ပိုင္သေဘာတရား မရွိသျဖင့္ အသဘာ၀ရုပ္၊ သခၤတလကၡဏႏွင့္တကြ
မျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အလကၡဏရုပ္၊ ေဖာက္ျပန္ျခင္းသေဘာ မရွိေသာေၾကာင့္ အရူပရုပ္၊
လကၡဏာယာဥ္ ၃-ပါးသို႔ တင္ကာ မသံုးသပ္ထုိက္ေသာေၾကာင့္ အသမၼသနရုပ္ဟူ၍လည္း
အမည္ရၾက၏။
ရုပ္ ၁၁-မ်ိဳး ေရတြက္နည္း
ရုပ္ ၂၈-ပါးကို ဇာတ္တူအားျဖင့္ ေပါင္းလုိက္သည္ရွိေသာ္ ဘူတရုပ္၁၊ ပသာဒရုပ္ ၁၊ ေဂါစရရုပ္ ၁၊ ဘာ၀ရုပ္ ၁၊ ဟာဒယရုပ္ ၁၊ ဇီ၀ိတရုပ္ ၁၊ အာဟာရရုပ္ ၁၊ ပရိေစၧဒရုပ္ ၁၊ ၀ိညတ္ရုပ္ ၁၊ ၀ိကာရရုပ္ ၁၊ လကၡဏရုပ္ ၁ ဟူ၍ ရုပ္ေပါင္း ၁၁-ပါးကိုရ၏။ရူပ၀ိဘာဂ
ရုပ္တုိ႔ကို ေ၀ဖန္ျခငး္ကို ရူပ၀ိဘာဂဟုေခၚ၏။ ရုပ္ ၂၈-ပါးတုိ႔ကို အဇၥ်တၱိက-ဗာဟိရ၊ ၀တၱဳ-အ၀တၳဳ၊ ဒြါရ-အဒြါရ၊ ဣႃႏၵိယ-အနိျႏၵိယ၊ ၾသဠာရိက-သုခုမစသည္ျဖင့္ ခြဲျခားေ၀ဖန္ပံုကို အက်ဥ္းမွတ္ရန္မွာ -၁။ အဇၥ်တၱိကရုပ္ = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး။ ဤရုပ္တုိ႔သည္ ခႏၶာကိုယ္ အတၱေဘာအား ေက်းဇူးအထူးမ်ား၍ သတၱ၀ါတုိ႔ အခ်စ္ဆံုး အတြင္းဆံုးထားေသာ ရုပ္တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၂။ ၀တၳဳရုပ္ ၆-ပါး = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး + ဟဒယ၀တၳဳရုပ္။ ၀ိညာဏဓာတ္ ၇ -ပါးတုိ႔၏ မွီရာရုပ္တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၃။ ဒြါရရုပ္ ၇-ပါး = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး + ၀ိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး။ ပဥၥဒြါရာ၀ီထိ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔ျဖစ္ရာႏွင့္ ကာယကံ၊ ၀စီကံတုိ႔ ျဖစ္ရာ ႒ာနတုိ႔တည္း။
၄။ ဣျႏၵိယရုပ္ ၈-ပါး = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး + ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး + ဇီ၀ိတရုပ္ ၁-ပါး။ ပဥၥ၀ိညာဏ္စိတ္၊ လိင္၊ ကမၼဇရုပ္တုိ႔ကို မိမိတုိ႔ဆုိင္ရာ ဆုိင္ရာ၌ အစိုးရၾကေသာ ရုပ္မ်ားတည္း။
၅။ ၾသဠာရိကရုပ္ ၁၂-ပါး = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး + ေဂါစရရုပ္ ၇-ပါး။ ရုန္းရင္း ၾကမ္းတမ္းသည္ အျဖစ္ေၾကာင့္ ဉာဏ္ျဖင့္ၾကည့္လွ်င္ ထင္လြယ္ျမင္လြယ္ၾကေသာ ရုပ္တုိ႔တည္း။ ထုိသို႔ဉာဏ္၌ ထင္ျမင္လြယ္ျခင္းေၾကာင့္ ဤရုပ္တုိ႔သည္ ဉာဏ္ႏွင့္ နီးကပ္သည္အျဖစ္သို႔ ေရာက္သျဖင့္ သႏၱိေကရုပ္ဟုလည္းမည္၏။ အာရုံအာရမၼဏိကအားျဖင့္ ထိပါးျခင္း၊ မဟာဘုတ္အခ်င္းခ်င္း ထိခိုက္ျခင္းႏွင့္တကြျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္း သပၸဋိဃရုပ္ဟု မည္၏။
၆။ ဥပါဒိႏၷရုပ္ = ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါး (ကံေၾကာင့္ျဖစ္ေသာရုပ္ ၁၈-ပါး)။ ဤရုပ္တုိ႔သည္ တဏွာဒိ႒ိတုိ႔ ကပ္ေရာက္ေသာ ကံက ၎၏အက်ိဳးဟု စြဲယူအပ္ေသာ ရုပ္တုိ႔ျဖစ္ၾက၏။ (စိတၱဇရုပ္၊ ဥတုဇရုပ္ႏွင့္ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔ကို အႏုပါဒိႏၷရုပ္ဟုေခၚ၏။)
၇။ သနိဒႆရုပ္ = မ်က္စိျဖင့္ ျမင္ေကာင္းေသာ ရုပ္(ရူပါရုံ)။
၈။ ေဂါစရဂၢါဟိကရုပ္ = ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး။ အာရုံကိုယူတတ္ျပီး အာရုံကို ယူရာဌာနျဖစ္ၾကေသာ ရုပ္တုိ႔တည္း။
၉။ အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး = မဟာဘုတ္ ၄-ပါး၊ ၀ဏၰ၊ ဂႏၶ၊ ရသ၊ ၾသဇ။ ဤရုပ္ ၈-ပါး အေပါင္းအစုသည္ တစ္ခုစီကြဲသြားေအာင္ ခြဲျခား၍ မရေကာင္းေသာ ရုပ္မ်ားျဖစ္ၾက၏။ ေျမၾကီးတြင္ ပထ၀ီဓာတ္လြန္ကဲ၏။ သို႔ေသာ္ အာေပါ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာ၊ ၀ဏၰ၊ ဂႏၶ၊ ရသ၊ ၾသဇတုိ႔လည္း ပါရွိၾက၏။ ေရတြင္ အာေပါလြန္ကဲ၏။ သို႔ေသာ္ ေတေဇာအပါအ၀င္ က်န္ရုပ္ ၇-ပါးတုိ႔လည္း ပါ၀င္ၾက၏။ မီးတြင္ ေတေဇာဓာတ္ လြန္ကဲ၏။ သို႔ေသာ္ အာေပါအပါအ၀င္ က်န္ရုပ္ ၇-ပါးတုိ႔လည္း ပါရွိၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ `ေရတြင္ မီးရွိျပီး မီးတြင္ ေရရွိသည္´ဟု ဆုိႏုိင္၏။
ရူပသမု႒ာန
ရုပ္တုိ႔ကို ျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ ရုပ္ျဖစ္ပံုကိုျပေသာ အခန္းကို ရူပသမု႒ာနဟု ေခၚ၏။သမု႒ာန္ ၄-ပါး = ရုပ္ကိုျဖစ္ေစေသာအေၾကာင္းတရား ၄-ပါး (ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရ တုိ႔တည္း။)
၁။ ရုပ္ကိုျဖစ္ေစေသာ ကံ ၂၅-ပါး = ကမၼပထေျမာက္ေသာ အကုသိုလ္ကံ ၁၂-ပါး၊ မဟာကုသိုလ္ကံ ၈-ပါးႏွင့္ ရူပါ၀စရကုသိုလ္ကံ ၅-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ အကုသိုလ္ကံ ၁၂-ပါးဟူသည္မွာ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ေစတသိက္တုိ႔တည္း။ ကုသိုလ္ကံဟူသည္မွာ ကုသိုလ္စိတ္တုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ေစတသိက္တုိ႔တည္း။
၂။
ရုပ္ကိုျဖစ္ေစေသာစိတ္ ၇၅-ပါး = ေဒြပဥၥ၀ိညာဏ္ ၁၀-ပါးႏွင့္ အရူပ၀ိပါက္
၄-ပါးတုိ႔ကို ၾကဥ္ေသာစိတ္ ၇၅-ပါး။ ဤစိတ္တုိ႔အနက္ အပၸနာေဇာ ၂၆-ပါးတုိ႔သည္
ဣရိယာပုထ္ကိုလည္း ခုိင္ခံ့ေအာင္ ေထာက္ပံ့ႏုိင္၏။
မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္း၊ ကာမေဇာ ၂၉-ပါးႏွင့္ အဘိညာဏ္ေဒြ ဟူေသာ စိတ္ ၃၂-ပါးတုိ႔သည္ ရုပ္သာမညကို ျဖစ္ေစျခင္း၊ ဣရိယာပုထ္ကို ေထာက္ပ့့ံျခင္းတုိ႔အျပင္ ၀ိညတ္ ၂-ပါးကိုလည္း ျဖစ္ေစႏုိင္ၾက၏။ ဤတြင္ ေဒါမနႆေဇာ ၂-ပါးတုိ႔သည္ ညည္းညဴငိုေၾကြးျခင္းကိုလည္း ျဖစ္ေစႏုိင္ၾက၏။ ေသာမနႆေဇာ ၁၃-ပါးတို႔သည္ ျပံဳးရယ္ျခင္းကိုလည္း ျဖစ္ေစႏုိင္ၾက၏။
ဘုရားႏွင့္ ရဟႏၱာတုိ႔ ျပံဳးရယ္ေသာစိတ္ = ဟသိတုပၸါဒ္ႏွင့္ မဟာၾကိယာေသာမနႆ ၄-ပါး၊ ေပါင္း စိတ္ ၅-ပါး။
ေသကၡပုဂၢိဳလ္တုိ႔ ျပံဳးရယ္ေသာစိတ္ = ေေလာဘမူဒိ႒ိဂတ၀ိပၸယုတ္ ေသာမနႆေဇာ ၂ + မဟာကုသိုလ္ ေသာမနႆေဇာ ၄-ပါး၊ ေပါင္း စိတ္ ၆-ပါး။
ပုထုဇဥ္တုိ႔ ျပံဳးရယ္ေသာစိတ္ = ေလာဘမူေသာမနႆ ၄-ပါး + မဟာကုသိုလ္ ေသာမနႆ ၄-ပါး၊ ေပါင္း စိတ္ ၈-ပါး။
မွတ္ခ်က္။ ။ မေနာဓာတ္၊ တဒါရုံ ၁၁၊ ရူပ၀ိပါက္ ၅၊ ေပါင္း ၁၉-ပါးတုိ႔သည္ ရုပ္သာမညကိုသာ ျဖစ္ေစႏုိင္ၾက၏။
၃။ ရုပ္ကိုျဖစ္ေစေသာ ဥတု = ခပ္သိမ္းေသာ ရုပ္ကလာပ္တုိ႔၌ ပါရွိသည့္ သီတဥတုႏွင့္ ဥဏွဥတုဟုေခၚေသာ ေတေဇာဓာတ္။
၄။ ရုပ္ကိုျဖစ္ေစေသာ အာဟာရ = အဇၥ်တၱႏွင့္ ဗဟိိဒၶခပ္သိမ္းေသာ ရုပ္ကလာပ္တုိ႔၌ ပါရွိသည့္ ၾသဇာဓာတ္။
ရုပ္ျဖစ္ပံု
၁။ ကံေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ကမၼဇရုပ္တုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶစိတ္၏ ဥပါဒ္ခဏမွစ၍ ခဏတုိင္း ခဏတုိင္း မျပတ္မလပ္ ျဖစ္ေပၚၾက၏။၂။ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ စိတၱဇရုပ္တုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶစိတ္ေနာင္ ပထမ ဘ၀င္စိတ္၏ ဥပါဒ္ခုိက္ ဥပါဒ္ခုိက္၌ ျဖစ္ေပၚၾက၏။
၃။
ဥတုေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ရုပ္ကို ဥတုဇရုပ္ဟုေခၚ၏။ ပဋိသေႏၶစိတ္၏ ဥပါဒ္ခဏ၌ ျဖစ္ေသာ
ကမၼဇရုပ္တြင္ ေတေဇာဓာတ္ပါ၏။ ထုိေတေဇာဓာတ္သည္ ပဋိသေႏၶစိတ္၏ ဌီခဏမွစ၍
ဥတုဇုပ္ကို ျဖစ္ေစ၏။
ကမၼဇရုပ္၊ စိတၱဇရုပ္၊ ဥတုဇရုပ္၊ အာဟာရဇရုပ္တုိင္း၌ ဥတုဇေတေဇာဓာတ္ပါ၀င္လ်က္ရွိရာ ထုိဥတုသည္ ဥပါဒ္ျပီးေနာက္၌ ဌီအခိုက္သို႔ေရာက္လွ်င္ ဥတုဇရုပ္ကို ျဖစ္ေစ၏။ ထုိသို႔ျဖစ္ေစရာ၌ စိတ္၏ ဥပါဒ္ဌီဘင္ အစီအစဥ္အတုိင္း ခဏမစဲ ရုပ္ကိုျဖစ္ေစ၏။
အဇၥ်တၱသႏၱာန္၌ ဥတုဇရုပ္မ်ား ျဖစ္ေပၚသည့္နည္းတူ ဗဟိဒၶသႏၱာန္၌လည္း ဥတုဇရုပ္မ်ား ျဖစ္ေပၚၾက၏။
၄။ အာဟာေရေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ရုပ္ကို အာဟာရဇရုပ္ဟု ေခၚ၏။
အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါးတြင္ ၾသဇဓာတ္ ပါ၀င္သျဖင့္ ၾသဇသည္ ရုပ္ကလာပ္တုိင္း၌ ရွိ၏။ သို႔ေသာ္ အဇၥ်တၱၾသဇသည္ အစားအစာတြင္ပါရွိေသာ ဗဟိဒၶၾသဇႏွင့္ ေပါင္းဆံုျပီးမွ အာဟာရဇရုပ္ကို ျဖစ္ေစႏုိင္၏။
ၾသပပါတိကႏွင့္ သံေသဒဇသတၱ၀ါတုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶေနျပီးေနာက္ တစ္စံုတစ္ခုေသာ စားဖြယ္ကို (အယုတ္သျဖင့္ မိမိတံေတြးကို) စားမ်ိဳေသာအခါ ၀မ္းတြင္း၌ ပါစကေတေဇာဓာတ္မီးျဖင့္ ထိုအစာကို ေပါင္းေႏႊးရ၏။ ထုိ႔ေနာက္ အစာတြင္ ပါေသာ ၾသဇဓာတ္သည္ ေသြးႏွင့္ အတူ ခႏၶာကိုယ္အႏွံ႕ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြား၏။ ထုိအခါ ခႏၶာကိုယ္အႏွံ႕ရွိ အဇၥ်တၱၾသဇႏွင့္ ထိေတြ႕၍ ရုပ္၏ ဌီသို႔ေရာက္ေသာအခါမွ စတင္ကာ ထုိအတြင္းအပ ၾသဇတုိ႔သည္ ခဏမစဲ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔ကို ျဖစ္ေစၾက၏။
ဂဗၻေသယ်က သတၱ၀ါတို႔၏ ပဋိသေႏၶစတည္ျပီးေနာက္ တစ္သတၱာဟ၊ ႏွစ္သတၱာဟခန္႔ၾကာလွ်င္ မိခင္စားမ်ိဳလုိက္ေသာ အစားအစာတို႔မွ တစ္ဆင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ၾသဇဓာတ္သည္ ေသြးႏွင့္အတူ လွည့္ပတ္လာရာမွ သေႏၶသားေလာင္း၏ ကိုယ္၌ ပ်ံ႕ႏွံ႕၏။ ထုိပ်ံ႕ႏွံ႕ေသာ ဗဟိဒၶၾသဇႏွင့္ ပင္ကိုရွိရင္းျဖစ္သည့္ အဇၥ်တၱၾသဇတုိ႔ ေပါင္းဆံုမိသည္မွ ရုပ္၏ ဌီသို႔ိေရာက္ေသာအခါ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔ ျဖစ္ေပၚၾက၏။ ထုိသို႔ ျဖစ္ရာ၌ အတြင္းအပ ၾသဇတစ္စံုလွ်င္ အာဟာရဇရုပ္ကလာပ္တစ္ခုက်စိတ္၏ ဥပါဒ္-ဌီ-ဘင္ အစီအစဥ္အတုိင္း ခဏမစဲ ျဖစ္ေပၚ၏။
ရုပ္အမ်ိဳးအစားမ်ား
အေၾကာင္းတစ္ပါးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာရုပ္ကို ဧကန္ရုပ္၊ တစ္ပါးထက္ ပိုေသာအေၾကာင္းတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာရုပ္ကို အေနကန္ရုပ္ဟု ေခၚ၏။၁။ ကမၼဇရုပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ ဣေျႏၵရုပ္ ၈-ပါး၊ ဟဒယ၀တၳဳႏွင့္ ပရိေစၧဒရုပ္။ ၎တုိ႔အနက္ ပသာဒရုပ္ ၅-ပါး၊ ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး၊ ဇီ၀ိတရုပ္ ၁-ပါးဟု ဆုိအပ္ေသာ ဣေျႏၵရုပ္ ၈-ပါးႏွင့္ ဟဒယ၀တၳဳရုပ္ ၁-ပါး၊ ေပါင္း ၉-ပါးသည္ ကမၼဇဧကန္ရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ က်န္ ၉-ပါးမွာ ကမၼဇအေနကန္ရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။
၂။
စိတၱဇရုပ္ ၁၅-ပါး = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး၊ ၀ိညတ္ရုပ္
၂-ပါး၊ သဒၵရုပ္၊ ပရိေစၧဒရုပ္။ ၎တုိ႔အနက္ ၀ိညတ္ရုပ္ ၂-ပါးသည္
စိတၱဇဧကန္ရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾကျပီးလွ်င္ က်န္ ၁၃-ပါးတုိ႔သည္ စိတၱဇအေနကန္ရုပ္မ်ား
ျဖစ္ၾက၏။
၃။ ဥတုဇရုပ္ ၁၃-ပါး = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး၊ သဒၵရုပ္၊ ပရိေစၧဒရုပ္။ အားလံုးဥတုဇအေနကန္ရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။
၄။ အာဟာရဇရုပ္ ၁၂-ပါး = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး ၊ ပရိေစၧဒရုပ္။ အားလံုးအာဟာရဇ အေနကန္ရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။
၅။ ဧကဇရုပ္ ၁၁-ပါး = ကမၼဇဧကန္ရုပ္ ၉-ပါး၊ စိတၱဇဧကန္ရုပ္ ၂-ပါးဟူ၍ အေၾကာင္းတစ္ပါးစီေၾကာင့္သာ ျဖစ္ၾကေသာ ဧကဇရုပ္ ၁၁-ပါးရွိ၏။
၆။ ဒြိဇရုပ္ ၁-ပါး = သဒၵရုပ္ ၁-ပါးသာလွ်င္ စိတ္ႏွင့္ ဥတု အေၾကာင္း ၂-ပါးတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ စကားသံ၊ အသက္ရွဴသံ စသည္တုိ႔သည္ စိတၱဇသဒၵရုပ္ျဖစ္၏။ မုိးသံ၊ ေလသံ၊ ေခါင္းေလာင္းသံ၊ ကားသံ၊ ကက္ဆက္သံစသည္တုိ႔ႏွင့္ ၀မ္းတြင္းရွိ ေလေအာ္သံတုိ႔သည္ ဥတုဇသဒၵရုပ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။
၇။ တိဇရုပ္ ၃-ပါး = စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး။
၈။ စတုဇရုပ္ ၉-ပါး = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ ပရိေစၧဒရုပ္ ၁-ပါး၊ ေပါင္း ၉-ပါးေသာ ရုပ္တုိ႔သည္ ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရတည္းဟူသည့္ အေၾကာင္းတရား ၄-ပါးေၾကာင့္ ျဖစ္ၾက၏။
ရူပကလာပ
ရုပ္တုိ႔၏ ေပါင္းစပ္ဖြဲ႕စည္းပံု ျပျခင္းကို ရူပကလာပဟုေခၚ၏။ကလာပ္ = ဆုိင္ရာရုပ္မ်ား ပူတြဲေပါင္းစပ္၍ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ရုပ္အဖြဲ႕အစုတစ္ခုကို ရုပ္ကလာပ္ ၁-ခုဟု ေခၚ၏။ ရုပ္ကလာပ္တုိ႔၏ လကၡဏာ ၄-ရပ္ရွိ၏။
၁။ ဧကုပၸပါဒ = အတူတကြျဖစ္ျခင္း၊
၂။ ဧကနိေရာဓ = အတူတကြခ်ဳပ္ပ်က္ျခင္း၊
၃။ ဧကနိႆယ = တူေသာမွီရာရွိျခင္း၊
၄။ သဟ၀ုတၱိ = ခြဲျခား၍ မရေအာင္ ေပါင္းေရာေနျခင္းတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
လူ႔ဘံု၌ရွိေသာ
ပရမတၳရုပ္ကလာပ္တစ္ခု၏ အရြယ္သည္ ပရမာအဏုျမဴတစ္ခု၏ အစိတ္ ၁-သိန္းပံု
၁-ပံုသာရွိ၏။ ျဒပ္၏အေျခခံ အမူန္တစ္ခုျဖစ္သည့္ ပရုိတြန္အရြယ္ေအာက္ ပိုငယ္၏။
ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရတည္းဟူေသာ အေၾကာင္းတရား ၄-ပါးတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပ်က္ေနေသာ ရုပ္ကလာပ္ အမ်ိဳးအစားမ်ားမွာ ကမၼဇကလာပ္ ၉-စည္း၊ စိတၱဇကလာပ္ ၆-စည္း၊ ဥတုဇကလာပ္ ၄-စည္း၊ အာဟာရဇကလာပ္ ၂-စည္း၊ ေပါင္း ၂၁-စည္း ျဖစ္သည္။
၁။ ကမၼဇကလာပ္ ၉-စည္း
အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါးႏွင့္ ကမၼဇဧကန္ရုပ္ ၉-ပါးတုိ႔ ေပါင္းဖြဲ႕ ယူရမည္။
၁။ စကၡဳဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + စကၡဳပသာဒ၊
၂။ ေသာတဒသက = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ေသာတပသာဒ၊
၃။ ဃာနဒသက = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ဃာနပသာဒ၊
၄။ ဇိ၀ွာဒသက = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ဇိ၀ွာပသာဒ၊
၅။ ကာယဒသက = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ကာယပသာဒ၊
၆။ ဣတၳိဘာ၀ဒသက = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ဣတၳိဘာ၀ရုပ္၊
၇။ ပုမၻာ၀ဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ပုမၻာ၀ရုပ္၊
၈။ ဟဒယဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ဟဒယ၀တၳဳ၊
၉။ ဇီ၀ိတန၀ကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္တုိ႔၏ အဖြဲ႕အစု။
၂။ စိတၱဇကလာပ္ ၆-စည္း
အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ ၀ိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး၊ သဒၵရုပ္ႏွင့္ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါးတုိ႔ကို ေပါင္းဖြဲ႕ယူရမည္။
၁။ သုဒၶ႒ကကလာပ္ = စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၏ အဖြဲ႕အစု။
၂။ ကာယ၀ိညတၱိန၀ကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ကာယ၀ိညတ္။
၃။ ၀စီ၀ိညတၱိသဒၵသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ ၀စီ၀ိညတ္ + သဒၵရုပ္၊
၄။ လဟုတာဒိဧကာဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး၊
၅။ ကာယ၀ိညတၱိလဟုတာဒိဒြါဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ကာယ၀ိညတ္ + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပ ါး၊
၆။ ၀စီ၀ိညတၱိသဒၵလဟုတာဒိေတရသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ၀စီ၀ိညတ္ + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး + သဒၵရုပ္။
၃။ ဥတုဇကလာပ္ ၄-စည္း
အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ သဒၵရုပ္ႏွင့္ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါးတုိ႔ကို ေပါင္းဖြဲ႕ယူရမည္။
၁။ သုဒၶ႒ကကလာပ္ = ဥတုေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၏ အဖြဲ႕ အစု။
၂။ သဒၵန၀ကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + သဒၵရုပ္တုိ႔၏အဖြဲ႕အစု။
၃။ လဟုတာဒိဧကာဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး။
၄။ သဒၵလဟုတာဒိဒြါဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + သဒၵ + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး။
၄။ အာဟာရဇကလာပ္ ၂-စည္း
အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါးႏွင့္ လဟုတာဒိရုပ္တုိ႔ကိုသာ ဖြဲ႔စည္းရ၏။
၁။ သုဒၶ႒ကကလာပ္ = အာဟာရေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး။
၂။ လဟုတာဒိဧကာဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး။
၅။ အဇၥ်တၱ-ဗဟိဒၶရုပ္ကလာပ္မ်ား
သတၱ၀ါတုိ႔၏ အဇၥ်တၱသႏၱာန္၌ ရုပ္ကလာပ္ ၂၁-စည္းလံုးကို ရအပ္၏။ အထီးသတၱ၀ါတုိ႔၌ ဣတၳိဘာ၀ဒသကကလာပ္ကို မရထုိက္။ အမသတၱ၀ါတုိ႔၌ ပုမၻာ၀ဒသကကလာပ္ကို မရထုိက္။ ပဋိသေႏၶအားျဖင့္ မ်က္စိကန္းသူ၊ နားပင္းသူတုိ႔တြင္ သက္ဆုိင္ရာ ဒသကကလာပ္ကို မရထုိက္။
ဗဟိဒၶသႏၱာန္၌မူ ဥတုဇသုဒၶ႒ကကလာပ္ႏွင့္ ဥတုဇသဒၵန၀ကကလာပ္ ၂-စည္းကိုသာရအပ္၏။ သစ္ပင္၊ ေတာေတာင္၊ ေျမ၊ ေရ၊ ေလ၊ မီး၊ အေလာင္းေကာင္ စသည္တုိ႔သည္ ဥတုဇသုဒၶ႒ကကလာပ္ခ်ည္းသာ ျဖစ္ၾက၏။ သစ္ပင္သစ္ကိုင္းမ်ား ၾကိတ္ခတ္သံ၊ တံုးေခါက္သံ၊ မုိးျခိမ္းသံ၊ ေရဒီယိုသံ စသည္တုိ႔မွာ ဥတုဇသဒၵန၀က ကလာပ္မ်ားျဖစ္ၾက၏။
ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရတည္းဟူေသာ အေၾကာင္းတရား ၄-ပါးတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပ်က္ေနေသာ ရုပ္ကလာပ္ အမ်ိဳးအစားမ်ားမွာ ကမၼဇကလာပ္ ၉-စည္း၊ စိတၱဇကလာပ္ ၆-စည္း၊ ဥတုဇကလာပ္ ၄-စည္း၊ အာဟာရဇကလာပ္ ၂-စည္း၊ ေပါင္း ၂၁-စည္း ျဖစ္သည္။
၁။ ကမၼဇကလာပ္ ၉-စည္း
အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါးႏွင့္ ကမၼဇဧကန္ရုပ္ ၉-ပါးတုိ႔ ေပါင္းဖြဲ႕ ယူရမည္။
၁။ စကၡဳဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + စကၡဳပသာဒ၊
၂။ ေသာတဒသက = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ေသာတပသာဒ၊
၃။ ဃာနဒသက = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ဃာနပသာဒ၊
၄။ ဇိ၀ွာဒသက = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ဇိ၀ွာပသာဒ၊
၅။ ကာယဒသက = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ကာယပသာဒ၊
၆။ ဣတၳိဘာ၀ဒသက = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ဣတၳိဘာ၀ရုပ္၊
၇။ ပုမၻာ၀ဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ပုမၻာ၀ရုပ္၊
၈။ ဟဒယဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္ + ဟဒယ၀တၳဳ၊
၉။ ဇီ၀ိတန၀ကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ဇိ၀ိတရုပ္တုိ႔၏ အဖြဲ႕အစု။
၂။ စိတၱဇကလာပ္ ၆-စည္း
အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ ၀ိညတ္ရုပ္ ၂-ပါး၊ သဒၵရုပ္ႏွင့္ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါးတုိ႔ကို ေပါင္းဖြဲ႕ယူရမည္။
၁။ သုဒၶ႒ကကလာပ္ = စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၏ အဖြဲ႕အစု။
၂။ ကာယ၀ိညတၱိန၀ကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ကာယ၀ိညတ္။
၃။ ၀စီ၀ိညတၱိသဒၵသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ ၀စီ၀ိညတ္ + သဒၵရုပ္၊
၄။ လဟုတာဒိဧကာဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး၊
၅။ ကာယ၀ိညတၱိလဟုတာဒိဒြါဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ကာယ၀ိညတ္ + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပ ါး၊
၆။ ၀စီ၀ိညတၱိသဒၵလဟုတာဒိေတရသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + ၀စီ၀ိညတ္ + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး + သဒၵရုပ္။
၃။ ဥတုဇကလာပ္ ၄-စည္း
အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ သဒၵရုပ္ႏွင့္ လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါးတုိ႔ကို ေပါင္းဖြဲ႕ယူရမည္။
၁။ သုဒၶ႒ကကလာပ္ = ဥတုေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၏ အဖြဲ႕ အစု။
၂။ သဒၵန၀ကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + သဒၵရုပ္တုိ႔၏အဖြဲ႕အစု။
၃။ လဟုတာဒိဧကာဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး။
၄။ သဒၵလဟုတာဒိဒြါဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + သဒၵ + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး။
၄။ အာဟာရဇကလာပ္ ၂-စည္း
အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါးႏွင့္ လဟုတာဒိရုပ္တုိ႔ကိုသာ ဖြဲ႔စည္းရ၏။
၁။ သုဒၶ႒ကကလာပ္ = အာဟာရေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး။
၂။ လဟုတာဒိဧကာဒသကကလာပ္ = အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး + လဟုတာဒိရုပ္ ၃-ပါး။
၅။ အဇၥ်တၱ-ဗဟိဒၶရုပ္ကလာပ္မ်ား
သတၱ၀ါတုိ႔၏ အဇၥ်တၱသႏၱာန္၌ ရုပ္ကလာပ္ ၂၁-စည္းလံုးကို ရအပ္၏။ အထီးသတၱ၀ါတုိ႔၌ ဣတၳိဘာ၀ဒသကကလာပ္ကို မရထုိက္။ အမသတၱ၀ါတုိ႔၌ ပုမၻာ၀ဒသကကလာပ္ကို မရထုိက္။ ပဋိသေႏၶအားျဖင့္ မ်က္စိကန္းသူ၊ နားပင္းသူတုိ႔တြင္ သက္ဆုိင္ရာ ဒသကကလာပ္ကို မရထုိက္။
ဗဟိဒၶသႏၱာန္၌မူ ဥတုဇသုဒၶ႒ကကလာပ္ႏွင့္ ဥတုဇသဒၵန၀ကကလာပ္ ၂-စည္းကိုသာရအပ္၏။ သစ္ပင္၊ ေတာေတာင္၊ ေျမ၊ ေရ၊ ေလ၊ မီး၊ အေလာင္းေကာင္ စသည္တုိ႔သည္ ဥတုဇသုဒၶ႒ကကလာပ္ခ်ည္းသာ ျဖစ္ၾက၏။ သစ္ပင္သစ္ကိုင္းမ်ား ၾကိတ္ခတ္သံ၊ တံုးေခါက္သံ၊ မုိးျခိမ္းသံ၊ ေရဒီယိုသံ စသည္တုိ႔မွာ ဥတုဇသဒၵန၀က ကလာပ္မ်ားျဖစ္ၾက၏။
ရူပပ၀တၱိကၠမ
ရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္ပံုပ်က္ပံုအစဥ္ကိုျပေသာ အပိုင္းသည္ ရူပပ၀တၱိကၠမ အမည္ရ၏။
တစ္ဘ၀၌ ပဋိသေႏၶစိတ္ ဥပါဒ္ခိုက္ကို ပဋိသေႏၶအခါဟု ေခၚ၏။ ထိုအခါ ပဋိသေႏၶစိတ္ႏွင့္ ၎၏ယွဥ္ဖက္ ေစတသိက္မ်ား (၀ိပါက္နာမကၡႏၶာ) ႏွင့္ ကမၼဇရုပ္မ်ား ဥပါဒ္ၾက၏။
ပဋိသေႏၶစိတ္၏ ဌီခဏမွစ၍ စုတိစိတ္မက်မီ အခ်ိန္အတြင္း ေနာက္ကာလကို ပ၀တၱိအခါဟု ေခၚ၏။ ထုိအခါ၌ ဘ၀င္စိတ္မ်ား၊ ၀ီထိစိတ္မ်ားႏွင့္ ၎တုိ႔၏ ယွဥ္ဖက္ေစတသိက္မ်ား၊ ကမၼဇရုပ္မ်ား၊ စိတၱဇရုပ္မ်ား၊ ဥတုဇရုပ္မ်ား၊ အာဟာရဇရုပ္မ်ား ျဖစ္ပ်က္ၾက၏။
တစ္ဘ၀၌ ပဋိသေႏၶစိတ္ ဥပါဒ္ခိုက္ကို ပဋိသေႏၶအခါဟု ေခၚ၏။ ထိုအခါ ပဋိသေႏၶစိတ္ႏွင့္ ၎၏ယွဥ္ဖက္ ေစတသိက္မ်ား (၀ိပါက္နာမကၡႏၶာ) ႏွင့္ ကမၼဇရုပ္မ်ား ဥပါဒ္ၾက၏။
ပဋိသေႏၶစိတ္၏ ဌီခဏမွစ၍ စုတိစိတ္မက်မီ အခ်ိန္အတြင္း ေနာက္ကာလကို ပ၀တၱိအခါဟု ေခၚ၏။ ထုိအခါ၌ ဘ၀င္စိတ္မ်ား၊ ၀ီထိစိတ္မ်ားႏွင့္ ၎တုိ႔၏ ယွဥ္ဖက္ေစတသိက္မ်ား၊ ကမၼဇရုပ္မ်ား၊ စိတၱဇရုပ္မ်ား၊ ဥတုဇရုပ္မ်ား၊ အာဟာရဇရုပ္မ်ား ျဖစ္ပ်က္ၾက၏။
၁။ ဘံု ၃-ပါး၌ရႏုိင္ေသာရုပ္မ်ား
၁။ ကာမဘံု၌ ရုပ္ ၂၈-ပါးလံုးကို ပ၀တၱိအခါ၀ယ္ ထုိက္သလုိ ရၾက၏။
၂။ ရူပဘံု၌ ဃာနပသာဒ၊ ဇိ၀ွာပသာဒ၊ ကာယပသာဒ၊ ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး၊ ေပါင္းရုပ္ ၅-ပါးတုိ႔ကို မရထုိက္။ က်န္ရုပ္ ၂၃-ပါးတုိ႔ကိုသာ ရထုိက္၏။
အသညသတ္ဘံု၌ အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ ဇီ၀ိတရုပ္၊ ပရိေစၧဒရုပ္၊ ၀ိကာရုပ္ ၃-ပါး၊ လကၡဏရုပ္ ၄-ပါး၊ ေပါင္းရုပ္ ၁၇-ပါးကုိသာ ရအပ္၏။
၂။ ေယာနိေခၚ အမ်ိဳးဇာတ္ ၄-ပါး
၁။ သံေသဒဇသတၱ၀ါ = ပဒုမၼာၾကာတုိက္၊ သစ္ေခါင္း၊ သစ္သီး၊ ရႊံ႕ညြန္၊ ေရေဟာင္း၊ အညစ္အေၾကး စသည့္ျငိကပ္ရာ အရပ္၌ ျဖစ္ေသာသတၱ၀ါ (ပဒုမ၀တီမိဖုရား၊ ေ၀ဠဳ၀တီမိဖုရားႏွင့္ ပိုးေလာင္းမ်ား)
၂။ ၾသပပါတိက(၀ါ) ဥပပတ္သတၱ၀ါ = ဘ၀ေဟာင္းခ်ဳပ္ျငိမ္းျပီးသည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ ဘြားကနဲ ေကာင္းကင္မွ က်လာသကဲ့သို႔ ခႏၶာကိုယ္ အထင္အရွားျဖစ္ေသာ သတၱ၀ါ (ကမၻာဦးလူ၊ ဘုမၼစို၀္းနတ္မ်ိဳးမွအပ အထက္နတ္ျဗဟၼာမ်ား၊ မီးသရဲျပိတၱာမ်ားႏွင့္ ငရဲသားမ်ား)
၃။ ဂဗၻေသယ်ကသတၱ၀ ါ = အမိ၀မ္းတုိက္၌ ကိန္းေအာင္း၍ ပဋိသေႏၶေနေသာ သတၱ၀ါ။
(က) ဇလာဗုဇသတၱ၀ါ = သားအိမ္၌ ပဋိသေႏၶေနသူ (လူ၊ ေၾကာင္၊ ေခြး)
(ခ) အ႑ဇသတၱ၀ါ = ဥခြံအတြင္း၌ ပဋိသေႏၶေနသူ (ၾကက္၊ ငွက္၊ ဘဲ)
၃။ ပဋိသေႏၶအခါရုပ္ျဖစ္စဥ္
၁။ သံေသဒဇႏွင့္ ဥပပတ္သတၱ၀ါတုိ႔အား ပဋိသေႏၶအခါ၌ စကၡဳဒသက၊ ေသာတဒသက၊ ဃာနဒသက၊ ဇိ၀ွာဒသက၊ ကာယဒသက၊ ဘာ၀ဒသက၊ ၀တၳဳဒသက (၀ါ) ဟဒယဒသက တည္းဟူေသာ ကလာပ္ ၇-စည္းတုိ႔သည္ ဥကၠ႒နည္း အစြမ္းျဖင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ ထင္ရွားစြာ ျဖစ္ေပၚၾက၏။ အကုသိုလ္ကံေၾကာင့္ အာယတနခ်ိဳ႕တဲ့သူတုိ႔၌ စကၡဳဒသက၊ ေသာတဒသကႏွင့္ ဘာ၀ဒသက ကလာပ္တုိ႔ ခ်ိဳ႕ေကာင္း၏။
၂။ ဂဗၻေသယ်က သတၱ၀ါတုိ႔အား ပဋိသေႏၶကလလေရၾကည္တည္ေသာအခါ၌ ကာယဒသက၊ ဘာ၀ဒသက၊ ၀တၳဳဒသကဟူေသာ ကလာပ္စည္း ၃-ခုႏွင့္ ရုပ္ ၃၀ အစုအေပါင္းသည္ တစ္ျပိဳင္နက္ ထင္ရွားစြာ ျဖစ္ေပၚ၏။ တစ္ခါတစ္ရံ အကုသိုလ္ကံ ႏွိပ္စက္သျဖင့္ ဘာ၀ဒသက ခ်ိဳ႕တဲ့တတ္၏။ ထုိအခါကလာပ္ ၂-စည္းႏွင့္ ရုပ္ ၂၀တုိ႔၏ အေပါင္းအစုသာ ျဖစ္၏။
၃။ ပဋိသေႏၶအခါမရအပ္ေသာ ရုပ္တုိ႔ကား သဒၵရုပ္၊ ၀ိကာရရုပ္ ၅-ပါး၊ ဇရတာရုပ္၊ အနိစၥတာရုပ္ဟူေသာ ရုပ္ ၈-ပါးတည္း။
၄။ စတုဇရုပ္ျဖစ္စဥ္
အေၾကာင္း ၄-ပါးေၾကာင့္ ရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္ကား -
၁။ ကမၼဇရုပ္တုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶစိတ္၏ ဥပါဒ္အခို္ကမွစ၍ ခဏတုိင္း ခဏတုိင္း ျဖစ္ၾက၏။
၂။ စိတၱဇရုပ္တုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶေနာင္ ပထမဘ၀င္၏ ဥပါဒ္အခိုက္မွစ၍ စိတ္တုိ႔၏ ဥပါဒ္တုိင္း ဥပါဒ္တုိင္း ျဖစ္ၾက၏။
၃။ ဥတုဇရုပ္သည္ ပဋိသေႏၶစိတ္၏ ဌီကာလမွစ၍ ခဏမစဲ ျဖစ္ၾက၏။
၄။ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔သည္ ဂဗၻေသယ်ကသတၱ၀ါတုိ႔အား တစ္သတၱာဟ၊ ႏွစ္သတၱာဟလြန္၍ မိခင္စားမ်ိဳသည့္ အစာအာဟာရမွ ျဖစ္ေသာ ေျမၾသဇာ၏ ကိုယ္အဂၤါအတြင္း ပ်ံ႕ႏွံ႔သည့္ အခါမွစ၍ ခဏမစဲ ျဖစ္ၾက၏။ သံေသဒဇႏွင့္ ဥပပတ္သတၱ၀ါတို႔အား မိမိမ်ိဳအပ္ေသာ သလိပ္တံေတြး (သို႔မဟုတ္) အာဟာရမွျဖစ္သည့္ ၾသဇာ၏ ကိုယ္အဂၤါအတြင္း ပ်ံ႕ႏွံ႔ေသာအခ်ိန္မွစ၍ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔ ခဏမစဲ ျဖစ္ၾကကုန္၏။
၅။ စတုဇရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္ပ်က္စဥ္
၁။ ကမၼဇရုပ္တုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶစိတ္ ဥပါဒ္အခါမွစ၍ အစဥ္မျပတ္ ျဖစ္ပ်က္လာခဲ့ရာ စုတိစိတ္အထက္ ေနာက္ျပန္ေရတြက္လွ်င္ ၁၇-ခ်က္ေျမာက္ေသာစိတ္၏ ဥပါဒ္အခိုက္၌ ေနာက္ဆံုးျဖစ္ၾက၏။ ထုိေနာက္ဆံုးျဖစ္ၾကေသာ ကမၼဇရုပ္တုိ႔သည္ စုတိစိတ္၏ ဘင္ခဏ၌ ၁၇-ခ်က္ ရုပ္သက္ေစ့သျဖင့္ စုတိစိတ္ႏွင့္ ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ၾက၏။ သို႔ျဖစ္၍ စုတိစိတ္ခ်ဳပ္ျငိမ္းခ်ိန္၌ ကမၼဇရုပ္တုိ႔လည္း အကုန္ခ်ဳပ္ျငိမ္းၾကေလျပီ။
၂။ ရဟႏၱာတုိ႔၏ စုတိစိတ္မွတစ္ပါး အားလံုးေသာ သတၱ၀ါတုိ႔၏ စုတိစိတ္သည္ ရုပ္ကိုျဖစ္ေစႏုိင္သျဖင့္ စုတိစိတ္၏ ဥပါဒ္ခဏ၌ စိတၱဇရုပ္မ်ား ေနာက္ဆံုးျဖစ္ၾက၏။ ဤစိတၱဇရုပ္တုိ႔သည္ စုတိစိတ္ခ်ဳပ္ျပီးခ်ိန္၌ ခဏငယ္သံုးခ်က္ ရုပ္သက္ရခဲ့ျပီျဖစ္၍ ေနာက္ထပ္ခဏငယ္ ၄၈-ခ်က္ အသက္ရွည္ၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စုတိစိတ္ခ်ဳပ္ျငိမ္းျပီးေနာက္ ခဏငယ္ ၄၈-ခ်က္အၾကာတြင္ စိတၱဇရုပ္မ်ားအားလံုး ခ်ဳပ္ျငိမ္းေလျပီ။
၃။ ဗဟိဒၶိမွ မ်ိဳအပ္ေသာ အစာအာဟာရလည္းရွိေစ၊ အဇၥ်တၱအာဟာရႏွင့္ ပူးေပါင္းမိသည္လည္း ျဖစ္ေစ၊ ၀ိညာဏ္အေထာက္အပံ့ရသည္လည္း ျဖစ္ေစ၊ ဤအေၾကာင္းသံုးခ်က္ ညီညႊတ္လွ်င္ အာဟာရဇရုပ္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အာဟာရဇရုပ္သည္ စုတိစိတ္၏ ဘင္ခဏတုိင္ေအာင္ ျဖစ္ၾက၏။ ထုိေနာက္ဆံုးျဖစ္ၾကေသာ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔သည္ စုတိစိတ္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းခ်ိန္တြင္ ခဏငယ္ ၁-ခ်က္သာ ရုပ္သက္ရေသးသျဖင့္ ခဏငယ္ ၅၀-ခ်က္ ၾကာေသာအခါ အာဟာရဇရုပ္မ်ားလည္း ခ်ဳပ္ျငိမ္းၾကေလျပီ။
၄။ ဥတုဇရုပ္ကလာပ္တစ္ခုစီတြင္ ပါရွိေသာ ေတေဇာဓာတ္သည္ ရုပ္၏ ဌီအခ်ိန္၌ ခဏငယ္တုိင္း ဥတုဇရုပ္သစ္ကို ဥပါဒ္ေစႏုိင္သျဖင့္ ဥတုဇရုပ္မ်ားသည္ စုေတးျပီးသည့္ ေနာက္၌လည္း ဆက္ကာ ဆက္ကာ ျဖစ္ပ်က္သြားၾက၏။ သို႔အတြက္ အေလာင္းေကာင္သည္ ဥတုဇရုပ္မ်ား၏ အစုအေ၀းသာျဖစ္၏။ အေလာင္းပုပ္ပြ ေဆြးေျမ႕၍ အရုိးစုျဖစ္သည့္တုိင္ေအာင္ ထုိမွတစ္ဆင့္ အရုိးမ်ား ေဆြးေျမ႕၍ ေျမမူန္႔ျဖစ္သည့္တုိင္ေအာင္ ဥတုဇရုပ္ကလာပ္တို႔ ဆက္ကာ ဆက္ကာ ျဖစ္ရစ္ေနၾကေပလိမ့္မည္။
၁။ ကာမဘံု၌ ရုပ္ ၂၈-ပါးလံုးကို ပ၀တၱိအခါ၀ယ္ ထုိက္သလုိ ရၾက၏။
၂။ ရူပဘံု၌ ဃာနပသာဒ၊ ဇိ၀ွာပသာဒ၊ ကာယပသာဒ၊ ဘာ၀ရုပ္ ၂-ပါး၊ ေပါင္းရုပ္ ၅-ပါးတုိ႔ကို မရထုိက္။ က်န္ရုပ္ ၂၃-ပါးတုိ႔ကိုသာ ရထုိက္၏။
အသညသတ္ဘံု၌ အ၀ိနိေဗၻာဂရုပ္ ၈-ပါး၊ ဇီ၀ိတရုပ္၊ ပရိေစၧဒရုပ္၊ ၀ိကာရုပ္ ၃-ပါး၊ လကၡဏရုပ္ ၄-ပါး၊ ေပါင္းရုပ္ ၁၇-ပါးကုိသာ ရအပ္၏။
၂။ ေယာနိေခၚ အမ်ိဳးဇာတ္ ၄-ပါး
၁။ သံေသဒဇသတၱ၀ါ = ပဒုမၼာၾကာတုိက္၊ သစ္ေခါင္း၊ သစ္သီး၊ ရႊံ႕ညြန္၊ ေရေဟာင္း၊ အညစ္အေၾကး စသည့္ျငိကပ္ရာ အရပ္၌ ျဖစ္ေသာသတၱ၀ါ (ပဒုမ၀တီမိဖုရား၊ ေ၀ဠဳ၀တီမိဖုရားႏွင့္ ပိုးေလာင္းမ်ား)
၂။ ၾသပပါတိက(၀ါ) ဥပပတ္သတၱ၀ါ = ဘ၀ေဟာင္းခ်ဳပ္ျငိမ္းျပီးသည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ ဘြားကနဲ ေကာင္းကင္မွ က်လာသကဲ့သို႔ ခႏၶာကိုယ္ အထင္အရွားျဖစ္ေသာ သတၱ၀ါ (ကမၻာဦးလူ၊ ဘုမၼစို၀္းနတ္မ်ိဳးမွအပ အထက္နတ္ျဗဟၼာမ်ား၊ မီးသရဲျပိတၱာမ်ားႏွင့္ ငရဲသားမ်ား)
၃။ ဂဗၻေသယ်ကသတၱ၀ ါ = အမိ၀မ္းတုိက္၌ ကိန္းေအာင္း၍ ပဋိသေႏၶေနေသာ သတၱ၀ါ။
(က) ဇလာဗုဇသတၱ၀ါ = သားအိမ္၌ ပဋိသေႏၶေနသူ (လူ၊ ေၾကာင္၊ ေခြး)
(ခ) အ႑ဇသတၱ၀ါ = ဥခြံအတြင္း၌ ပဋိသေႏၶေနသူ (ၾကက္၊ ငွက္၊ ဘဲ)
၃။ ပဋိသေႏၶအခါရုပ္ျဖစ္စဥ္
၁။ သံေသဒဇႏွင့္ ဥပပတ္သတၱ၀ါတုိ႔အား ပဋိသေႏၶအခါ၌ စကၡဳဒသက၊ ေသာတဒသက၊ ဃာနဒသက၊ ဇိ၀ွာဒသက၊ ကာယဒသက၊ ဘာ၀ဒသက၊ ၀တၳဳဒသက (၀ါ) ဟဒယဒသက တည္းဟူေသာ ကလာပ္ ၇-စည္းတုိ႔သည္ ဥကၠ႒နည္း အစြမ္းျဖင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ ထင္ရွားစြာ ျဖစ္ေပၚၾက၏။ အကုသိုလ္ကံေၾကာင့္ အာယတနခ်ိဳ႕တဲ့သူတုိ႔၌ စကၡဳဒသက၊ ေသာတဒသကႏွင့္ ဘာ၀ဒသက ကလာပ္တုိ႔ ခ်ိဳ႕ေကာင္း၏။
၂။ ဂဗၻေသယ်က သတၱ၀ါတုိ႔အား ပဋိသေႏၶကလလေရၾကည္တည္ေသာအခါ၌ ကာယဒသက၊ ဘာ၀ဒသက၊ ၀တၳဳဒသကဟူေသာ ကလာပ္စည္း ၃-ခုႏွင့္ ရုပ္ ၃၀ အစုအေပါင္းသည္ တစ္ျပိဳင္နက္ ထင္ရွားစြာ ျဖစ္ေပၚ၏။ တစ္ခါတစ္ရံ အကုသိုလ္ကံ ႏွိပ္စက္သျဖင့္ ဘာ၀ဒသက ခ်ိဳ႕တဲ့တတ္၏။ ထုိအခါကလာပ္ ၂-စည္းႏွင့္ ရုပ္ ၂၀တုိ႔၏ အေပါင္းအစုသာ ျဖစ္၏။
၃။ ပဋိသေႏၶအခါမရအပ္ေသာ ရုပ္တုိ႔ကား သဒၵရုပ္၊ ၀ိကာရရုပ္ ၅-ပါး၊ ဇရတာရုပ္၊ အနိစၥတာရုပ္ဟူေသာ ရုပ္ ၈-ပါးတည္း။
၄။ စတုဇရုပ္ျဖစ္စဥ္
အေၾကာင္း ၄-ပါးေၾကာင့္ ရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္ကား -
၁။ ကမၼဇရုပ္တုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶစိတ္၏ ဥပါဒ္အခို္ကမွစ၍ ခဏတုိင္း ခဏတုိင္း ျဖစ္ၾက၏။
၂။ စိတၱဇရုပ္တုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶေနာင္ ပထမဘ၀င္၏ ဥပါဒ္အခိုက္မွစ၍ စိတ္တုိ႔၏ ဥပါဒ္တုိင္း ဥပါဒ္တုိင္း ျဖစ္ၾက၏။
၃။ ဥတုဇရုပ္သည္ ပဋိသေႏၶစိတ္၏ ဌီကာလမွစ၍ ခဏမစဲ ျဖစ္ၾက၏။
၄။ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔သည္ ဂဗၻေသယ်ကသတၱ၀ါတုိ႔အား တစ္သတၱာဟ၊ ႏွစ္သတၱာဟလြန္၍ မိခင္စားမ်ိဳသည့္ အစာအာဟာရမွ ျဖစ္ေသာ ေျမၾသဇာ၏ ကိုယ္အဂၤါအတြင္း ပ်ံ႕ႏွံ႔သည့္ အခါမွစ၍ ခဏမစဲ ျဖစ္ၾက၏။ သံေသဒဇႏွင့္ ဥပပတ္သတၱ၀ါတို႔အား မိမိမ်ိဳအပ္ေသာ သလိပ္တံေတြး (သို႔မဟုတ္) အာဟာရမွျဖစ္သည့္ ၾသဇာ၏ ကိုယ္အဂၤါအတြင္း ပ်ံ႕ႏွံ႔ေသာအခ်ိန္မွစ၍ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔ ခဏမစဲ ျဖစ္ၾကကုန္၏။
၅။ စတုဇရုပ္တုိ႔၏ ျဖစ္ပ်က္စဥ္
၁။ ကမၼဇရုပ္တုိ႔သည္ ပဋိသေႏၶစိတ္ ဥပါဒ္အခါမွစ၍ အစဥ္မျပတ္ ျဖစ္ပ်က္လာခဲ့ရာ စုတိစိတ္အထက္ ေနာက္ျပန္ေရတြက္လွ်င္ ၁၇-ခ်က္ေျမာက္ေသာစိတ္၏ ဥပါဒ္အခိုက္၌ ေနာက္ဆံုးျဖစ္ၾက၏။ ထုိေနာက္ဆံုးျဖစ္ၾကေသာ ကမၼဇရုပ္တုိ႔သည္ စုတိစိတ္၏ ဘင္ခဏ၌ ၁၇-ခ်က္ ရုပ္သက္ေစ့သျဖင့္ စုတိစိတ္ႏွင့္ ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ၾက၏။ သို႔ျဖစ္၍ စုတိစိတ္ခ်ဳပ္ျငိမ္းခ်ိန္၌ ကမၼဇရုပ္တုိ႔လည္း အကုန္ခ်ဳပ္ျငိမ္းၾကေလျပီ။
၂။ ရဟႏၱာတုိ႔၏ စုတိစိတ္မွတစ္ပါး အားလံုးေသာ သတၱ၀ါတုိ႔၏ စုတိစိတ္သည္ ရုပ္ကိုျဖစ္ေစႏုိင္သျဖင့္ စုတိစိတ္၏ ဥပါဒ္ခဏ၌ စိတၱဇရုပ္မ်ား ေနာက္ဆံုးျဖစ္ၾက၏။ ဤစိတၱဇရုပ္တုိ႔သည္ စုတိစိတ္ခ်ဳပ္ျပီးခ်ိန္၌ ခဏငယ္သံုးခ်က္ ရုပ္သက္ရခဲ့ျပီျဖစ္၍ ေနာက္ထပ္ခဏငယ္ ၄၈-ခ်က္ အသက္ရွည္ၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စုတိစိတ္ခ်ဳပ္ျငိမ္းျပီးေနာက္ ခဏငယ္ ၄၈-ခ်က္အၾကာတြင္ စိတၱဇရုပ္မ်ားအားလံုး ခ်ဳပ္ျငိမ္းေလျပီ။
၃။ ဗဟိဒၶိမွ မ်ိဳအပ္ေသာ အစာအာဟာရလည္းရွိေစ၊ အဇၥ်တၱအာဟာရႏွင့္ ပူးေပါင္းမိသည္လည္း ျဖစ္ေစ၊ ၀ိညာဏ္အေထာက္အပံ့ရသည္လည္း ျဖစ္ေစ၊ ဤအေၾကာင္းသံုးခ်က္ ညီညႊတ္လွ်င္ အာဟာရဇရုပ္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အာဟာရဇရုပ္သည္ စုတိစိတ္၏ ဘင္ခဏတုိင္ေအာင္ ျဖစ္ၾက၏။ ထုိေနာက္ဆံုးျဖစ္ၾကေသာ အာဟာရဇရုပ္တုိ႔သည္ စုတိစိတ္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းခ်ိန္တြင္ ခဏငယ္ ၁-ခ်က္သာ ရုပ္သက္ရေသးသျဖင့္ ခဏငယ္ ၅၀-ခ်က္ ၾကာေသာအခါ အာဟာရဇရုပ္မ်ားလည္း ခ်ဳပ္ျငိမ္းၾကေလျပီ။
၄။ ဥတုဇရုပ္ကလာပ္တစ္ခုစီတြင္ ပါရွိေသာ ေတေဇာဓာတ္သည္ ရုပ္၏ ဌီအခ်ိန္၌ ခဏငယ္တုိင္း ဥတုဇရုပ္သစ္ကို ဥပါဒ္ေစႏုိင္သျဖင့္ ဥတုဇရုပ္မ်ားသည္ စုေတးျပီးသည့္ ေနာက္၌လည္း ဆက္ကာ ဆက္ကာ ျဖစ္ပ်က္သြားၾက၏။ သို႔အတြက္ အေလာင္းေကာင္သည္ ဥတုဇရုပ္မ်ား၏ အစုအေ၀းသာျဖစ္၏။ အေလာင္းပုပ္ပြ ေဆြးေျမ႕၍ အရုိးစုျဖစ္သည့္တုိင္ေအာင္ ထုိမွတစ္ဆင့္ အရုိးမ်ား ေဆြးေျမ႕၍ ေျမမူန္႔ျဖစ္သည့္တုိင္ေအာင္ ဥတုဇရုပ္ကလာပ္တို႔ ဆက္ကာ ဆက္ကာ ျဖစ္ရစ္ေနၾကေပလိမ့္မည္။
နိဗၺာန္
ကိေလသာတရားႏွင့္ ဒုကၡတရားတုိ႔၏ ခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္းေၾကာင့္ စိတ္သႏၱာန္၌ ေအးခ်မ္းျခင္း၊ ျငိမ္းခ်မ္းျခင္း သီတိ, သႏၱိသေဘာသည္ နိဗၺာန္ျဖစ္၏။ ဘ၀ကို ခ်ဳပ္စပ္ေပးသျဖင့္ ၀ါနဟု အမည္ရေသာ တဏွာမွ လြတ္ေျမာက္ကင္းရွင္းရာ `နိ၀ါန´ သေဘာသည္ နိဗၺာန္ပင္ ျဖစ္၏။နိဗၺာန္သည္ တဏွာ၀ါနမွ ကင္းလြတ္၍ တဏွာ၀ါနႏွင့္ မေရာယွက္ဘဲ တည္သကဲ့သို႔ မိမိသို႔ဆုိက္ေရာက္ေအာင္ အားထုတ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ကိုလည္း ထုိတဏွာ၀ါနမွ လြတ္ကင္းေစ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ နိဗၺာန္သည္ တဏွာ၀ါနမွ ကင္းလြတ္ရာဌာန၊ ဘ၀သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္ရာ ဌာနျဖစ္၏။
နိဗၺာန္သည္ မဂ္ဉာဏ္ ဖုိလ္ဉာဏ္တုိ႔ျဖင့္ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏုိင္ေသာ ပရမတ္တရား အစစ္ေပတည္း။
နိဗၺာန္ ၂-မ်ိဳး
၁။ သဥပါဒိေသသနိဗၺာန္ရဟႏၱာတုိ႔၏ သႏၱာန္၌ ကိေလသာမ်ား ခ်ဳပ္ျငိမ္းသြားၾကေသာ္လည္း ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာႏွင့္ ကမၼဇရုပ္မ်ား ၾကြင္းက်န္ရစ္၏။ ထုိၾကြင္းက်န္ရစ္သည့္ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔ျဖင့္ မွတ္အပ္ေသာ နိဗၺာန္ဓာတ္ကို သဥပါဒိေသသနိဗၺာနဓာတ္ဟု ေခၚ၏။ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔ မခ်ဳပ္ေသးခင္ (၀ါ) ပရိနိဗၺာန္မစံခင္ အာရုံျပဳအပ္ေသာ နိဗၺာန္ဟု ဆုိလုိ၏။
၂။ အႏုပါဒိေသသနိဗၺာန
ကိေလသာခ်ဳပ္ျငိမ္းျပီးေနာက္
ၾကြင္းက်န္ရစ္ေသာ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာႏွင့္ ကမၼဇရုပ္မ်ား မရွိေသာ နိဗၺာနဓာတ္ကို
အႏုပါဒိေသသနိဗၺာနဓာတ္ဟု ေခၚ၏။ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔
ခ်ဳပ္ျငိမ္းျပီးသည့္အခါ (၀ါ) ပရိနိဗၺာန္စံလြန္သည့္အခါ ရအပ္ေသာ
နိဗၺာန္ဟုဆုိလုိ၏။
၂။ ရုပ္ခႏၶာသည္ ကလာပ္ရုပ္မ်ား ေပါင္းဖြဲ႕ေနျခင္းေၾကာင့္ ပံုသဏၭာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိ၏။ နာမ္ခႏၶာသည္လည္း ဘုရားရွင္တုိ႔၏ ဉာဏ္ေတာ္တြင္ ပံုးသဏၭာန္ မဟုတ္ေသာ္လည္း ပံုသဏၭာန္ကဲ့သို႔ပင္ ထင္ရွားေပၚလြင္ရာ၏။ နိဗၺာန္ကား ဤသို႔ေသာ ပံုသဏၭာန္မ်ိဳး မရွိေခ်။ သို႔အတြက္ `အနိမိတၱနိဗၺာန္´ ဟူေသာ ဂုဏ္ပုဒ္ကိုရ၏။
နိဗၺာန္၏ ဂုဏ္ပုဒ္မ်ား
၁။ နိဗၺာန္သည္ ရာဂ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟဟူေသာ ကိေလသာတုိ႔ႏွင့္ တကြ ရုပ္ခႏၶာ၊ နာမ္ခႏၶာတုိ႔မွ သုဥ္း၏။ ကင္းဆိတ္၏။ ဤသို႔ ကိေလသာႏွင့္ ရုပ္နာမ္အားလံုးတုိ႔မွ ဆိတ္သုဥ္းေနျခင္းေၾကာင့္ နိဗၺာန္သည္ `သုညတနိဗၺာန္´ ဟူေသာ ဂုဏ္ပုဒ္ကိုရ၏။၂။ ရုပ္ခႏၶာသည္ ကလာပ္ရုပ္မ်ား ေပါင္းဖြဲ႕ေနျခင္းေၾကာင့္ ပံုသဏၭာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိ၏။ နာမ္ခႏၶာသည္လည္း ဘုရားရွင္တုိ႔၏ ဉာဏ္ေတာ္တြင္ ပံုးသဏၭာန္ မဟုတ္ေသာ္လည္း ပံုသဏၭာန္ကဲ့သို႔ပင္ ထင္ရွားေပၚလြင္ရာ၏။ နိဗၺာန္ကား ဤသို႔ေသာ ပံုသဏၭာန္မ်ိဳး မရွိေခ်။ သို႔အတြက္ `အနိမိတၱနိဗၺာန္´ ဟူေသာ ဂုဏ္ပုဒ္ကိုရ၏။
၃။
နိဗၺာန္ကို တဏွာျဖင့္ မေတာင့္တအပ္၊ နိဗၺာန္တြင္ ေတာင့္တအပ္ေသာ တဏွာလည္း
မရွိေခ်။ ဤသို႔ ပူပူဆာဆာ တဏွာျဖင့္လည္း မေတာင့္တအပ္၊ ပူပူဆာဆာ
ေတာင့္တတတ္ေသာ တဏွာလည္း မရွိျခင္းေၾကာင့္ နိဗၺာန္သည္ `အပၸဏိဟိတနိဗၺာန္´
ဟူေသာ ဂုဏ္ပုဒ္ကိုရ၏။
No comments:
Post a Comment