ပစၥည္းႏွင့္ ပစၥယုပၸန္
ပစၥယ= ပစၥည္း= ဆုိင္ရာ အက်ိဳးမ်ား၏ အေၾကာင္းတရား။
ပစၥယုပၸႏၷ = ပစၥယုပၸန္ = အေၾကာင္းတရားေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ အက်ိဳးတရား။
ပစၥည္းသည္ အေၾကာင္းတရားျဖစ္၍ ပစၥယုပၸန္သည္ အက်ိဳးတရားျဖစ္၏။ ပစၥည္းတရားတုိ႔က ပစၥယုပၸန္ တရားတုိ႔ကို `ေက်းဇူးျပဳသည္´ဆိုရာ၌ (၁) မျဖစ္ေသးေသာ ပစၥယုပၸန္ အက်ိဳးတရားကို ျဖစ္ေစျခင္း (၂) ျဖစ္ျပီးေသာ ပစၥယုပၸန္ အက်ိဳးတရားကို တည္တံ့ခုိင္ျမဲေအာင္ ေထာက္ပံ့ျခင္းတုိ႔ကို ဆုိလုိ၏။
ေက်းဇူးျပဳနည္း ၂-မ်ိဳး
၁။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္း = `အ၀ိဇၨာပစၥယာသခၤါရာ၊ သခၤါရပစၥယာ ၀ိညာဏံ၊ ေပ၊ ေဒါမနႆုပါယာသာ သမၻ၀ႏၱိ´။
`အ၀ိဇၨာပစၥယာသခၤါရာ´သည္ အ၀ိဇၨာဟူေသာ ပစၥည္းတရားေၾကာင့္ သခၤါရဟူသည့္ ပစၥယုပၸန္တရားျဖစ္သည္ကို ျပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္းသည္ ပစၥည္းႏွင့္ ပစၥယုပၸန္တုိ႔၏ အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္ႏႊယ္မူကိုသာ ျပ၏။ မည္သည့္ ပစၥယသတၱိျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္ ဟူေသာ ပစၥယသတၱိထူးကို မျပေခ်။
၂။ ပ႒ာန္းနည္း = `ေဟတူ ေဟတုသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံသမု႒ာနာနဥၥ ရူပါနံ ေဟတုပစၥေယန ပစၥေယာ…´
ဤပ႒ာန္းပါဠိတြင္ `ေဟတု´ျဖင့္ ပစၥည္းကိုျပ၏။ ေဟတုသမၸယုတၱကာနံဓမၼာနံ တံသမု႒ာနာနဥၥရူပါနံ´ျဖင့္ ပစၥယုပၸန္ကိုျပ၏။ `ေဟတု ပစၥေယန´ျဖင့္ ေဟတုပစၥယ သတၱိကို ျပ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ပ႒ာန္းနည္းသည္ ပစၥည္း-ပစၥယုပၸန္တို႔ကိုသာမက ပစၥယသတၱိထူးကိုပါ ေသခ်ာစြာ ထုတ္ေဖာ္ျပ၏။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္း
ဤနည္းသည္ အေၾကာင္းပစၥည္းတရားကို အစြဲျပဳ၍ အက်ိဳးပစၥယုပၸန္တရားတုိ႔ ျဖစ္ေပၚလာပံုကို ျပေသာနည္းျဖစ္၏။
၁။ အ၀ိဇၨာပစၥယာ သခၤါရာ
သိထုိက္သည္ကို မသိ၊ မသိထုိက္သည္ကို သိေသာ အ၀ိဇၨာတရားေၾကာင့္ ပုညာဘိသခၤါရ၊ အပုညာဘိသခၤါရ၊ အာေနဥၨာဘိသခၤါရတည္းဟူေသာ သခၤါရ တရားတို႔ ျဖစ္ေပၚလာၾက၏။
အ၀ိဇၨာ = အ + ၀ိဇၨာ = ဆန္႔က်င္ဘက္ + ဉာဏ္
`ဉာဏ္၏ ဆန္႔က်င္ဘကတရား´ကို အ၀ိဇၨာဟု ေခၚ၏။ တရားကိုယ္မွာ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေမာဟျဖစ္၏။
အမွန္သေဘာကို မသိေအာင္ အ၀ိဇၨာဖံုးကြယ္ထားေသာ တရား ၈-ဌာနမွာ-
(၁) ဒုကၡသစၥာ
(၂) သမုဒၵယသစၥာ
(၃) နိေရာဓသစၥာ
(၄) မဂၢသစၥာ
(၅) ပုဗၺႏ ၱ ေခၚ အတိတ္ ခႏၶာ အာယတန ဓာတ္အဖုိ႔အစု
(၆) အပရႏ ၱ ေခၚ အနာဂတ္ ခႏၶာ အာယတန ဓာတ္အဖို႔အစု
(၇) ပုဗၺႏ ၱာပရႏ ၱ ေခၚ ခႏၶာအာယတနဓာတ္၏ ေရွ႕ေနာက္အစြန္း၂-ပါး
(၈) ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
သခၤါရဟူသည္မွာ ယခုဘ၀ ကိုယ္မူ၊ ႏူတ္မူ၊ စိတ္မူမ်ားႏွင့္ ေနာက္ဘ၀အတြက္ အက်ိဳး၀ိပါက္မ်ားကို ျပဳစီမံတတ္ေသာ ကံတရား ျဖစ္၏။
တရားကိုယ္မွာ ေလာကီကုသိုလ္စိတ္ ၁၇-ပါးႏွင့္ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၂၉-ပါးျဖစ္၏။
မဟာကုသိုလ္စိတ္ ၈-ပါးႏွင့္ ရူပါ၀စရကုသိုလ္စိတ္ ၅-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၁၃-ပါးကို ပုညာဘိသခၤါရဟု ေခၚ၏။
အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၁၂-ပါးကို အပုညာဘိသခၤါရဟု ေခၚ၏။
အရူပါ၀စရကုသိုလ္စိတ္ ၄-ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၄-ပါးကို အာေနဥၨာဘိသခၤါရဟု ေခၚ၏။
ကံျပဳပံု - သတၱ၀ါတုိ႔သည္ အ၀ိဇၨာတည္းဟူေသာ မသိမုိက္မဲမူေၾကာင့္ ပုညာဘိသခၤါရ၊ အပုညာဘိသခၤါရ၊ အာေနဥၨာဘိသခၤါရတုိ႔ကို ျပဳစီမံၾကသည္ဆုိျခင္းမွာ ကာမခ်မ္းသာႏွင့္ စ်ာန္ခ်မ္းသာတုိ႔ကို တကယ့္ခ်မ္းသာအစစ္ဟု ထင္မွားမိျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ကာမခ်မ္းသာ၊ စ်ာန္ခ်မ္းသာတုိ႔သည္လည္း အနိစၥတရားမ်ားးျဖစ္ၾကသျဖင့္ ကံကုန္သည့္အခါ စုေတပ်က္စီးရျခင္းဟူေသာ ၀ိပရိဏာမဒုကၡႏွင့္ မုခ်မေသြရင္ဆုိင္ၾကံဳေတြ႕ ရမည္ျဖစ္၏။
၂။ သခၤါရပစၥယာ ၀ိညာဏံ
သခၤါရေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္ျဖစ္သည္ဟု ဆုိရာ၌ `သခၤါရ´သည္ ပုညာဘိသခၤါရ၊ အပုညာဘိသခၤါရႏွင့္ အာေနဥၨာဘိသခၤါရတုိ႔ပင္ျဖစ္၏။ `၀ိညာဏ္´ဟူသည္မွာ ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္ကို ဆိုလုိ၏။ သို႔ရာတြင္ ပ၀တၱိအခါ၌ ျဖစ္ေပၚၾကေသာ ၀ိပါက္ စိတ္မ်ားကိုလည္း ထည့္သြင္းယူရ၏။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားေတာ္သည္ ၀ဋ္တရားတို႔၏ လည္ပတ္ပံုကိုျပေသာ တရားျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္အရေကာက္တြင္ ေလာကုတၱရာ ၀ိပါက္စိတ္မ်ားကို မထည့္သြင္းႏုိင္ပါ။ ေလာကီ၀ိပါက္ ၃၂-ပါးကိုသာ ယူရမည္။
သခၤါရေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္ျဖစ္ပံုမွာ -
၁။ အပုုညာဘိသခၤါရေၾကာင့္ အကုသလ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ ၇ -ပါး ျဖစ္၏။
၂။ ပုညာဘိသခၤါရေၾကာင့္ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္ ၈-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္ ၈-ပါးႏွင့္ ရူပါ၀စရ၀ိပါက္ ၅-ပါး၊ ေပါင္း ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ ၂၁-ပါး ျဖစ္ၾက၏။
၃။ အာေနဥၨာဘိသခၤါရေၾကာင့္ အရူပါ၀စရ၀ိပါက္ ၀ိညာဏ္ ၄-ပါး ျဖစ္၏။
၃။ ၀ိညာဏပစၥယာ နာမရူပံ
၀ိညာဏ္ေၾကာင့္ နာမ္ရပ္တုိ႔ ျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ `၀ိညာဏ္´အျဖစ္ ေရွးဘ၀က ျပဳခဲ့ေသာ ကမၼ၀ိညာဏ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ျဖစ္ေသာ ၀ိပါက္၀ိညာဏ္တုိ႔ကို ေကာက္ယူရမည္။
ေစတနာကံႏွင့္ ယွဥ္သည့္ စိတ္ကို ကမၼ၀ိညာဏ္ဟုေခၚ၏။ `နာမရူပံ´၌ နာမအရ ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေစတသိက္မ်ား (နာမ္ခႏၶာ ၃-ပါး)ကို ေကာက္၍ ရူပအရ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးကိုသာ ေကာက္ယူရမည္။
သို႔ျဖစ္၍ ေရွးေရွးဘ၀က ျပဳခဲ့ေသာ ကမၼ၀ိညာဏ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ျဖစ္ေသာ ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ ၃၂-ပါးတို႔ေၾကာင့္ ထုိ၀ိပါက္ ၀ိညာဏ္တုိ႔ႏွင့္ ယွဥ္ၾကသည့္ ေစတသိက္ နာမ္ခႏၶာ ၃-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ေပၚၾက၏။
၄။ နာမရူပပစၥယာသဠာယတနံ
နာမ္ရုပ္ေၾကာင့္ သဠာယတန ျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ နာမ္ရုပ္အျဖစ္ ေလာကီ၀ိပါက္ ၃၂-ပါး၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါး (ေစတသိက္နာမ္ခႏၶာ ၃-ပါး)ႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ကိုပင္ ေကာက္ယူရမည္။
သဠာယတနအျဖစ္ စကၡာယတန၊ ေသာတာယတန၊ ဃာနာယတန၊ ဇိ၀ွာယတန၊ ကာယာယတန၊ မနာယတနတည္းဟူေသာ အဇၥ်တၱိကာယတန ၆-ပါးကိုယူရမည္။ ပထမအာယတန ၅-ပါးသည္ စကၡဳပသာဒ၊ ေသာတပသာဒ၊ ဃာနပသာဒ၊ ဇိ၀ွာပသာဒ၊ ကာယပသာဒမ်ား ျဖစ္ၾကသျဖင့္ ရုပ္အၾကည္ဓာတ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ထို႔ောကာင့္ ပဥၥေ၀ါကာရဘံု (ခႏၶာ ၅-ပါးရွိေသာ ဘံု (၀ါ) ရုပ္နာမ္ ၂-ပါးရွိေသာဘံု)တုိ႔၌သာ ျဖစ္ေပၚႏုိင္ၾက၏။
မနာယတနတြင္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါးကိုသာ ေကာက္ယူရမည္။ ၀ိညာဏ္ေၾကာင့္ ေစတသိက္နာမ္ျဖစ္ျပီး ေစတသိက္နာမ္ေၾကာင့္ မနာယတနဟူေသာ ၀ိညာဏ္ျဖစ္ရကား စိတ္ႏွင့္ ေစတသိက္တုိ႔သည္ အညမညသတၱိျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳၾက၏။
၅။ သဠာယတနပစၥယာ ဖေႆာ
သဠာယတနေၾကာင့္ ဖႆျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ သဠာယတနအရ အဇၥ်တၱိကာယတန ၆-ပါးကိုပင္ ယူရမည္။
စကၡာယတနေၾကာင့္ စကၡဳသမၹႆျဖစ္၏။ ေသာတာယတနေၾကာင့္ ေသာတသမၹႆ ျဖစ္၏။ ဃာနယတနေၾကာင့္ ဃာနသမၹႆ ျဖစ္၏။ ဇိ၀ွာယတနေၾကာင့္ ဇိ၀ွာသမၹႆ ျဖစ္၏။ ကာယာယတနေၾကာင့္ ကာယသမၹႆ ျဖစ္၏။ မနာယတနေၾကာင့္ မေနာသမၹႆ ျဖစ္၏။ သမၹႆသည္ ဖႆႏွင့္ အနက္တူ၏။
၆။ ဖႆပစၥယာ ေ၀ဒနာ
ဖႆေၾကာင့္ ေ၀ဒနာျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ ဖႆအျဖစ္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၌ ယွသ္ေသာ ဖႆေစတသိက္ကို ေကာက္ယူရမည္။ ေ၀ဒနာအရ ထုိေလာကီ ၀ိပါက္စိတ္္ ၃၂-ပါး၌ ယွဥ္္ေသာ ေ၀ဒနာ ေစတသိက္ကို ေကာက္ယူရမည္။
စကၡဳသမၹႆေၾကာင့္ စကၡဳသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ေသာတသမၹႆေၾကာင့္ ေသာတသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ဃာနသမၹႆေၾကာင့္ ဃာနသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ဇိ၀ွာသမၹႆေၾကာင့္ ဇိ၀ွာသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ကာယသမၹႆေၾကာင့္ ကာယသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ မေနာသမၹႆၾကာင့္ မေနာသမၹႆဇာ ေ၀ဒနာျဖစ္၏။
၇။ ေ၀ဒနာပစၥယာ တဏွာ
ေ၀ဒနာေၾကာင့္ တဏွာ ျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ ေ၀ဒနာအျဖစ္ ေလာကီ၀ိပါက္ ၃၂-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေ၀ဒနာကိုပင္ ေကာက္ယူရမည္။ တဏွာအရ ေလာဘမူစိတ္ ၈-ပါး၌ရွိေသာ ေလာဘ ေစတသိက္ကို ေကာက္ယူရမည္။
ေ၀ဒနာ ၆-ပါးေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚၾကေသာ တဏွာတို႔မွာ ရူပတဏွာ၊ သဒၵတဏွာ၊ ရသတဏွာ၊ ေဖာ႒ဗၺတဏွာ၊ ဓမၼတဏွာတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ အာရုံ ၆-ပါး၌ ႏွစ္သက္သာယာေသာ တဏွာတုိ႔တည္း။ ရူပတဏွာသည္ ရူပါရုံကို ႏွစ္သက္သာယာ၏။ သဒၵတဏွာသည္ သဒၵါရုံကို ႏွစ္သက္သာယာ၏ စသည္ျဖင့္ သိပါ။
၈။ တဏွာပစၥယာ ဥပါဒါနံ
တဏွာေၾကာင့္ ဥပါဒါန္ျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ တဏွာသည္ ရူပတဏွာ၊ သဒၵတဏွာ၊ ဂႏၶတဏွာ၊ ရသတဏွာ၊ ေဖာ႒ဗၺတဏွာ၊ ဓမၼတဏွာတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ ဥပါဒါန္သည္ ကာမုပါဒါန္၊ ဒိ႒ဳပါဒါန္၊ သီလဗၺတုပါဒါန္၊ အတၱ၀ါဒုပါဒါန္တုိ႔တည္း။
ဤတြင္ ကာမုပါဒါန္သည္ ကာမဂုဏ္၌ ျပင္းထန္စြာ စြဲလမ္းတပ္မက္ေသာ တဏွာေလာဘ ျဖစ္၏။ သို႔ျဖစ္၍ အေၾကာင္းတဏွာႏွင့္ အက်ိဳးကာမုပါဒါန္တုိ႔ မည္သို႔ ထူးျခားသနည္းဟု ေမးဖြယ္ရာရွိ၏။ အေျဖကား -
၁။ အခ်င္းခ်င္းေထာက္ဆ၍ ေရွးက်ျပီး အားေသးေသာ လိုခ်င္တပ္မက္မူသည္ တဏွာ ျဖစ္၏။ ေနာက္က်၍ အားၾကီးေသာ တပ္မက္မူသည္ ဥပါဒါန္ျဖစ္၏။
၂။ ေကစိဆရာ (၀ါဒကြဲဆရာ)တို႔က တစ္စံုတစ္ခုေသာ အာရုံကို မရေသးခင္ လုိခ်င္တပ္မက္မူသည္ တဏွာမည္၏၊ ရရွိျပီးေနာက္ စံုစံုမက္မက္ ႏွစ္သက္စြဲလမ္းမူသည္ ကာမုပါဒါန္မည္၏ဟု ဆိုၾက၏။
၃။ ထုိ႔အျပင္ တဏွာသည္ အပိၸစၧတာ(အလုိနည္းမူ)၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္၏။ ကာမုပါဒါန္သည္ သႏၱဳ႒ိတာ(တင္းတိမ္ေရာင့္ရဲမူ)၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ ျဖစ္၏။
၄။ တဏွာသည္ ေတာင့္တမူ ရွာေဖြမူ ဒုကၡစု၏ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္၏။ ကာမုပါဒါန္သည္ ရရွိထားေသာ အာရုံကို ေၾကာင့္ၾကရမူ၊ ေစာင့္ေရွာက္ရမူ ဒုကၡစု၏ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္၏။
က်န္ဥပါဒါန္ ၃-မ်ိဳးတုိ႔၏ တရားကိုယ္မွာ အယူလြဲမူ ဒိ႒ိျဖစ္၏။ အတၱ၀ါဥပါဒါန္သည္ အတၱရွိ၏ဟု စြဲယူေသာ သကၠာယဒိ႒ိျဖစ္၏ သီလဗၺတုပါဒါန္သည္ ေခြးအက်င့္၊ ႏြားအက်င့္ စသည္တို႔ျဖင့္ သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္နုိင္၏ဟု စြဲလမ္းေသာ ဒိ႒ိ ျဖစ္၏။ ဒိ႒ဳဒါပါန္မွာ က်န္မအယူလြဲမူ ဒိ႒ိအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္၏။
မိမိကိုယ္ကို တဏွာျဖင့္ ခင္မင္တြယ္တာေနမူေၾကာင့္ သကၠာယဒိ႒ိျဖစ္၏။ မိမိကိုယ္ကို တဏွာျဖင့္ ခင္မင္တြယ္တာမူေၾကာင့္ပင္ ေနာင္ဘ၀၌ ခ်မ္းသာဖို႔ရန္ ရည္မွန္းလ်က္ ေခြးအက်င့္၊ ႏြားအက်င့္တုိ႔ကို က်င့္၏။ ဒိ႒ဳပါဒါန္ဟူေသာ ဒိ႒ိမ်ားကိုလည္း တဏွာေၾကာင့္သာ ေကာင္းႏိုးရာရာ ထင္သည္တုိ႔ကို ယူမွားမိျခင္းျဖစ္၏။
၉။ ဥပါဒါနပစၥယာ ဘေ၀ါ
ဥပါဒါန္ေၾကာင့္ ဘ၀ျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ ဥပါဒါန္သည္ အထက္၌ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ဥပါဒါန္ ၄-ပါး ျဖစ္၏။ ဘ၀အရမူ ကမၼဘ၀ႏွင့္ ဥပပတၱိဘ၀ ၂-မ်ိဳးကို ေကာက္ယူရ၏။
ကမၼဘ၀ ဟူသည္မွာ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၊ မဟာကုသိုလ္စိတ္ ၈-ပါး၊ မဟဂၢဳတ္ကုသိုလ္စိတ္ ၉-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ကံ ၂၉-ပါးျဖစ္၏။ (သခၤါရအျဖစ္ ေကာက္ယူခဲ့ေသာ ပုညာဘိသခၤါရ စသည္တုိ႔ပင္တည္း။)
ဥပပတၱိဘ၀ ဟူသည္မ်ာ ထုိကံ ၂၉-ပါးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎စိတ္တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
ဥပါဒါန္ေၾကာင့္ ဘ၀ျဖစ္ပံုမွာ ကာမုပါဒါန္အစြမ္းျဖင့္ လူခ်မ္းသာ နတ္ခ်မ္းသာကို အလုိရွိ၍ ကံမ်ား(ကမၼဘ၀)ကို ျပဳစီမံၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕သည္ ဆရာတို႔၏ ေဟာေျပာမူေၾကာင့္ သားေကာင္သတ္ျပီး ယဇ္နတ္ပူေဇာ္ၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕မွာ ဤဘ၀၌ပင္ကာ ကာမခ်မ္းသာကို ခံစားလုိ၍ ခိုး၀ွက္လုယက္သည့္ ဒုစရုိက္မူမ်ားကို ျပဳလုပ္ၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕မွာမူ ဆရာေကာင္းတုိ႔၏ လမ္းညႊန္မူေၾကာင့္ ကာမာ၀စရကုသိုလ္ကံကို ျဖည့္ဆည္းၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕သည္ကား `စ်ာန္ခ်မ္းသာသည္ ကာမခ်မ္းသာထက္သာလြန္၏´ဟု ၾကားဖူးၾကသျဖင့္ ထုိခ်မ္းသာကို ခံစားလိုေသာ ကာမုပါဒါန္ေၾကာင့္ ရူပစ်ာန္ အရပစ်ာန္တုိ႔ကို အားထုတ္ၾက၏။
အကုသိုလ္ကမၼဘ၀ေၾကာင့္ ေသလြန္သည့္အခါ အပါယ္ဘံု၌ ဥပပတၱိဘ၀ျဖစ္ရ၏။ ကုသိုလ္ကမၼဘ၀ေၾကာင့္ ေသလြန္ေသာအခါ လူ႔ဘံု နတ္ဘံု ျဗဟၼာဘံုတုိ႔၌ ဥပပတၱိဘ၀ျဖစ္ၾက၏။
သတၱ၀ါတို႔သည္ ဒိ႒ဳပါဒါန္၊ သီလဗၺတုပါဒါန္၊ အတၱ၀ါဒုပါဒါန္တုိ႔ေၾကာင့္လည္း ကမၼဘ၀အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျပဳစီမံၾကျပီးလွ်င္ ေသလြန္ၾကသည့္အခါ ဥပပတၱိဘ၀အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ရၾက၏။
၁၀။ ဘ၀ပစၥယာ ဇာတိ
ဘ၀ေၾကာင့္ ဇာတိျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ ဘ၀အရ ကမၼဘ၀ကိုပင္ ယူရမည္။ ကမၼဘ၀သည္ ေလာကီကုသိုလ္ အကုသုိလ္စိတ္ ၂၉-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတနာကံ ၂၉-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
ဇာတိအရမူ ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎စိတ္တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔၏ ျဖစ္ျခင္းဥပါဒ္ကို ေကာက္ယူရမည္။ ဤသို႔ ေကာက္ယူသည့္အခါ အဟိတ္ပဋိသေႏၶ ၂-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္ပဋိသေႏၶ ၈-ပါး၊ ရူပါ၀စရပဋိသေႏၶ ၆-ပါး၊ အရူပါ၀စရပဋိသေႏၶ ၄-ပါး၊ ေပါင္းပဋိသေႏၶ ၂၀တုိ႔ ပါ၀င္သြားၾက၏။ ထုိ႔အျပင္ ပ၀တၱိအခါ၌ ျဖစ္ၾကေသာ ၀ိပါက္စိတ္ ေစတသိက္မ်ားႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔လည္း ပါ၀င္ၾက၏။
၁၁။ ဇာတိပစၥယာ ဇရာမရဏံ ေသာကပရိေဒ၀ ဒုကၡေဒါမနႆုပါယာသာသမၻ၀ႏၱိ
ဇာတိသည္ ဥပပတၱိဘ၀၏ ပထမဦးဆံုးဥပါဒ္ျခင္း (၀ါ) ပဋိသေႏၶေနျခင္း ျဖစ္၏။ ဥပပတၱိဘ၀သည္ ထုိထုိဘံု၌ ျဖစ္ၾကေသာ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာ (၀ိပါက္နာမ္ခႏၶာ ၄-ပါး)ႏွင့္ ကမၼဇရုပ္မ်ားျဖစ္ၾက၏။
ဇာတိေၾကာင့္ အုိျခင္းဇရာ၊ ေသျခင္းမရဏ၊ စိုးရိမ္ပူပန္ျခင္းေသာက၊ ငိုေၾကြးျခင္းပရိေဒ၀၊ ကိုယ္ဆုိင္ရဲျခင္းဒုကၡ၊ စိတ္ဆင္းရဲျခင္းေဒါမနႆႏွင့္ ျပင္းစြာ ပူေဆြးျခင္း ဥပါယာသတုိ႔ ျဖစ္ေပၚၾက၏။
ဇရာသည္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔၏ ရင့္ျခင္း (ဌီ) ျဖစ္၏။ သတၱ၀ါတုိ႔၏ အရြယ္မွ ဆုတ္ယုတ္ျခင္း၊ ရင့္ေရာ္အုိမင္းျခင္းပင္တည္း။
မရဏသည္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔၏ ပ်က္စီးျခင္း(ဘင္) ျဖစ္၏။ သတၱ၀ါတုိ႔၏ ဇီ၀ိတိေျႏၵကင္း၍ ေသဆံုးျခင္းပင္တည္း။
ေသာကသည္ ၀မ္းနည္းျခင္း၊ စိုးရိမ္ပူပန္ျခင္းျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ေဒါသမူေဒြ၌ ယွဥ္ေသာ ေဒါမနႆေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ေဆြမ်ိဳးညာတိ၊ ပစၥည္းဥစၥာ စသည္တုိ႔ ပ်က္စီးမူေၾကာင့္ စိတ္ႏွလံုး၏ ပူပန္ျခင္းပင္တည္း။
ပရိေဒ၀သည္ တစ္စံုတစ္ခု ပ်က္စီးမူေၾကာင့္ တမ္းတငိုေၾကြးျခင္း ျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ စိတၱဇ၀ိပလႅာသသဒၵရုပ္ျဖစ္၏။ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ေဖာက္ျပန္သည့္ အသံရုပ္ပင္တည္း။
ဒုကၡသည္ ကိုယ္ဆင္းရဲမူ ျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ဒုကၡသဟဂုတ္ ကာယ၀ိညာဏ္စိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေ၀ဒနာ ေစတသိက္ျဖစ္၏။
ေဒါမနႆသည္ စိတ္ပင္ပန္းဆင္းရဲမူ၊ ႏွလံုးမသာမယာမူ ျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ေဒါသမူေဒြ၌ ယွဥ္ေသာ ေ၀ဒနာျဖစ္၏။
ဥပါယာသသည္ ေသာကပရိေဒ၀တုိ႔ထက္ လြန္ကဲေသာ အသံမွ် မထြက္ႏုိင္ေအာင္ ရူိက္ၾကီးငင္ၾကီး ျဖစ္ကာ အတြင္းေဆြးေဆြးျခင္း၊ ျပင္းျပစြာ ဆင္းရဲပင္ပန္းျခင္း၊ နစ္ေမ်ာျခင္းျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ေဒါသမူေဒြ၌ ယွဥ္ေသာ ေဒါသပင္တည္း။
အက်ိဳးရင္းႏွင့္ အက်ိဳးဆက္
ဇာတိရွိလွ်င္ မည္သည့္ဘ၀၌မဆုိ ဇရာမရဏတုိ႔ ဏကန္မုခ်ရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဇရာမရဏသည္ မုခ်အက်ိဳး (၀ါ) အရင္းခံအက်ိဳး ျဖစ္၏။
ေသာက၊ ပရိေဒ၀၊ ဒုကၡ၊ ေဒါမနႆ၊ ဥပါယာသတည္းဟူေသာ တရားငါးပါးတုိ႔သည္ ျဗဟၼာျပည္၌ မရွိၾက၊ နတ္ျပည္၌ အခ်ိဳ႕ရွိျပီး အခ်ိဳ႕မရွိ၊ လူ႔ျပည္၌လည္း ဇာတိျဖစ္ျပီး မၾကာခင္ေသဆံုးသူတုိ႔မွာ ေသာကစေသာ တရားအခ်ိဳ႕ ျဖစ္ခြင့္မရ။ သို႔အတြက္ ေသာကပရိေဒ၀စသည့္ တရားစုသည္ ဇာတိ၏မုခ် အက်ိဳးမဟုတ္၊ ဇာတိႏွင့္ ဆက္သြယ္၍ ျဖစ္တတ္ေသာ အက်ိဳးဆက္သာ ျဖစ္၏။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ တရားေတာ္၏ သိမွတ္ဖြယ္မ်ား
၁။ အဂၤါ ၁၂-ပါး
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ စက္၀ုိင္း၌ လွည္းဘီးစက္၀ိုင္း၏ ေဒါက္ဆန္မ်ားကဲ့သို႔ မပါလွ်င္ မျပီး၊ အေရးၾကီးေသာအဂၤါ ၁၂-ပါးရွိ၏။
၎တုိ႔ကား အ၀ိဇၨာ ၁-ပါး၊ သခၤါရ ၁-ပါး၊ ၀ိညာဏ္ ၁-ပါး၊ နာမ္ရုပ္ ၁-ပါး၊ သဠာယတန ၁-ပါး၊ ဖႆ ၁-ပါး၊ ေ၀ဒနာ ၁-ပါး၊ တဏွာ ၁-ပါး၊ ဥပါဒါန္ ၁-ပါး၊ ဘ၀ ၁-ပါး၊ ဇာတိ ၁-ပါး၊ ဇရာမရဏ ၁-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၂။ အဓြန္႔ ၃-ပါး
အဓြန္႕ဟူသည္ ကာလျဖစ္၏။ ကာလ၏ အပိုင္းအျခားအရ ျဖစ္ေပၚၾကေသာ တရားတုိ႔ကို ဌာနူပစာရအားျဖင့္ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊ အနာဂတ္ဟု ပုိင္းျခားအပ္၏။
အတိတ္အဓြန္႔ = အ၀ိဇၨာႏွင့္ သခၤါရ။
ပစၥဳပၸန္အဓြန္႔ = ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀။
အနာဂတ္အဓြန္႔ = ဇာတိႏွင့္ ဇရာမရဏ။
သတၱ၀ါတစ္ဦးသည္ အတိတ္ဘ၀၌ သံသရာ၏အျပစ္ကို မျမင္ႏုိင္ေအာင္ အ၀ိဇၨာ ဖံုးလႊမ္းသျဖင့္ အကုသိုလ္သခၤါရ စသည္တုိ႔ကို ျပဳခဲ့မိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာႏွင့္ သခၤါရတုိ႔သည္ အတိတ္အဓြန္႔ ျဖစ္၏။
အတိတ္က ျပဳခဲ့ေသာ ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္ သခၤါရတုိ႔ေၾကာင့္ ယခု ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ ပဋိသေႏၶကာလမွစ၍ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤတရား ၈-ပါးတုိ႔သည္ ပစၥဳပၸန္အဓြန္႕ျဖစ္၏။
ယခုဘ၀၌ ကမၼဘ၀ဟူေသာ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ကံတုိ႔ကို ျပဳစီမံျပန္ရကား ေနာက္အနာဂတ္ ဘ၀တြင္ ဇာတိႏွင့္ ဇရာ မရဏတုိ႔ ျဖစ္ၾကရ၏။ သို႔ျဖစ္၍ ဇာတိႏွင့္ ဇရာမရဏတုိ႔သည္ အနာဂတ္အဓြန္႕ျဖစ္၏။
၃။ အျခင္းအရာ ၂၀-ပါး
အတိတ္အေၾကာင္း ၅-ပါး = အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀။
ပစၥဳပၸန္အက်ိဳး ၅-ပါး = ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ။
ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္း ၅-ပါး = တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀၊ အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ။
အနာဂတ္အက်ိဳး ၅-ပါး = ၀ိညာဏ္၊ နာပ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ။
အ၀ိဇၨာႏွင့္ သခၤါရတုိ႔သည္ အတိတ္အဓြန္႔တရားမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ထုိ ၂-ပါးတြင္ အ၀ိဇၨာသည္ ကိေလသာ ၁၀-ပါး၌ ပါ၀င္သျဖင့္ ကိေလသာ ၀ဋ္တရားျဖစ္၏။ တဏွာႏွင့္ ဥပါဒါန္တုိ႔သည္လည္း ကိေလသာ၀ဋ္တရားမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ထုိသို႔ ကိေလသာ၀ဋ္ခ်င္း တူေနျခင္းေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာကို ယူလုိက္ေသာအခါ တဏွာႏွင့္ ဥပါဒါန္တုိ႔လည္း ပါ၀င္လာၾက၏။
တစ္ဖန္သခၤါရသည္ ကမၼ၀ဋ္ျဖစ္၏။ ကမၼဘ၀သည္လည္း ကမၼ၀ဋ္ပင္ျဖစ္၏။ ထုိသို႔ ကမၼ၀ဋ္ခ်င္းတူေသာေၾကာင့္ အတိတ္ဘ၀၌ သခၤါရကို ယူလုိက္သည့္အခါ ကမၼဘ၀ကိုလည္း အ၀ိနာဘာ၀ (မကင္းစေကာင္းေသာ) နည္းအားျဖင့္ ယူျပီး ျဖစ္ေတာ့၏။
သို႔ျဖစ္၍ အတိတ္ဘ၀၌ `အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀´ဟူေသာ အေၾကာင္း ၅-ပါးကို ရ၏။
၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာတုိ႔သည္ အတိတ္ကံေၾကာင့္ျဖစ္ၾကေသာ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳး ၅-ပါးျဖစ္ၾက၏။
ပစၥဳပၸန္အဓြန္႔၌ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀ ဟူေသာ အေၾကာင္း ၃-ပါးတုိ႔သည္ တုိက္ရိုက္လာ၏။ ထုိ ၃-ပါးကို ယူလုိက္ေသာအခါ အထက္၌ ဆုိခဲ့သည့္ အ၀ိနာဘာ၀နည္းအရ အ၀ိဇၨာႏွင့္ သခၤါရတုိ႔ကိုလည္း ယူျပီး ျဖစ္ေတာ့၏။ သို႔အတြက္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ `တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀၊ အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ´ဟူသည့္ အေၾကာင္း ၅-ပါးကို ရျပန္၏။
အနာဂတ္အဓြန္႔၌ ဇာတိႏွင့္ ဇရာမရဏတုိ႔ကို ေဖာ္ျပထား၏။ ဇာတိ၌ တရားကိုယ္ သီးျခားမရွိ။ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာတုိ႔၏ ျဖစ္ျခင္းဥပါဒ္ကိုပင္ ဇာတိဟု ယူရ၏။ ထုိ႔အတူ ဇရာ၊ မရဏတုိ႔သည္ ထုိတရား ၅-ပါးတုိ႔၏ ရင့္ျခင္းဌီႏွင့္ ပ်စ္စီးျခင္းဘင္တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အနာဂတ္အက်ိဳးအျဖစ္ `၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ´ တုိ႔ကိုပင္ ယူရ၏။
သို႔ျဖစ္၍ အတိတ္ဘ၀၌ အေၾကာင္း ၅-ပါး၊ ပစၥဳပန္ဘ၀၌ အက်ိဳး ၅-ပါး၊ တစ္ဖန္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ အေၾကာင္း ၅-ပါး၊ အနာဂတ္ဘ၀၌ အက်ိဳး ၅-ပါး ဟူေသာ အျခင္းအရာ ၂၀-ကိုရ၏။
၄။ စတုသေခၤပေခၚ အလႊာ ၄-ပါး
အတိတ္ဘ၀အေၾကာင္း ၅-ပါးကို တစ္လႊာ၊ ပစၥဳပၸန္ဘ၀အက်ိဳး ၅-ပါးကို တစ္လႊာ၊ ပစၥဳပၸန္ဘ၀အေၾကာင္း ၅-ပါးကို တစ္လႊာ၊ အနာဂတ္ဘ၀အက်ိဳး ၅-ပါးကို တစ္လႊာဟူ၍ ၄-ပါးရွိ၏။
၅။ တိသႏၶိေခၚ အစပ္ ၃-ပါး
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အဂၤါမ်ားကို စဥ္ထားေသာအခါ အေၾကာင္းတရား၏ အဆံုးႏွင့္ အက်ိဳးတရား၏ အစသည္ တစ္စပ္၊ အက်ိဳးတရား၏အဆံုးႏွင့္ အေၾကာင္းတရား၏ အစသည္ တစ္စပ္၊ တစ္ဖန္အေၾကာင္းတရား၏ အဆံုးႏွင့္ အက်ိဳးတရား၏ အစသည္ တစ္စပ္ဟူ၍ အစပ္ ၃-စပ္ ရွိ၏။ ထုိအစပ္ေနရာတုိ႔ကို ပုဒ္မ ျခား၍ ေဖာ္ျပရေသာ္ -
`အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ။ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ။ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀။ ဇာတိ၊ ဇရာ မရဏ´
ထုိ႔ေၾကာင့္ သခၤါရႏွင့္ ၀ိညာဏ္တုိ႔၏ အၾကားသည္ အတိတ္အေၾကာင္းႏွင့္ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးတုိ႔၏ အစပ္၊ ေ၀ဒနာႏွင့္ တဏွာအၾကားသည္ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ အေၾကာင္းတုိ႔၏ အစပ္၊ ကမၼဘ၀ႏွင့္ ဇာတိအၾကားသည္ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းႏွင့္ အနာဂတ္အက်ိဳးတုိ႔၏ အစပ္ျဖစ္ၾက၏။
၆။ ၀ဋ္ ၃-ပါး
`၀႗´ သဒၵါသည္ စက္ဘီးမ်ား ခ်ာခ်ာလည္သလို `လည္ပတ္ျခင္း´အနက္ကို ေဟာ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ `အေၾကာင္းျပီးလွ်င္ အက်ိဳး၊ အက်ိဳးျပီးလွ်င္ အေၾကာင္း´ဟု အေၾကာင္းအက်ိဳး မျပတ္ဘဲ ဆက္ကာ ဆက္ကာလည္ပတ္ေနေသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားကို `၀႗ = ၀ဋ္´ဟု ေခၚ၏။
ကိေလသ၀ဋ္ = အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္။
ကမၼ၀ဋ္ = ကမၼဘ၀၊ သခၤါရ။
၀ိပါက၀ဋ္ = ဥပပတၱိဘ၀၊ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ ဇာတိ၊ ဇရာမရဏ။
အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာႏွင့္ ဥပါဒါန္တို႔သည္ ကိေလသာတရားမ်ား ျဖစ္ၾကသျဖင့္ ကိေလသ၀ဋ္မည္၏။
ကမၼဘ၀ဟူသည္ ဘ၀တစ္စိတ္ႏွင့္ သခၤါရတို႔သည္ ကံတရားခ်ည္း ျဖစ္ၾကေသာေၾကာင့္ ကမၼ၀ဋ္မည္၏။
ဥပတၱိဘ၀ဟူေသာ ဘ၀ တစ္စိတ္ႏွင့္ ၀ိညာဏ္္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ ဇာတိ၊ ဇရာ၊ မရဏတုိ႔သည္ ကံ၏အက်ိဳးတရားမ်ား ျဖစ္ၾကေသာေၾကာင့္ ၀ိပါက၀ဋ္မည္၏။
ကိေလသ၀ဋ္ရွိလွ်င္ ကမၼ၀ဋ္ မုခ်ျဖစ္၏။ ကမၼ၀ဋ္ရွိလွ်င္ ၀ိပါက၀ဋ္ အျမဲျဖစ္၏။ ၀ိပါက၀ဋ္ဟူသည့္ ေ၀ဒနာရွိလွ်င္ တဏွာစေသာ ကိေလသ၀ဋ္ ျဖစ္ျပန္၏။ ဤသို႔ အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္စပ္လ်က္ ပတ္ခ်ာလည္ေနေသာ တရားကို `၀ဋ္´ဟု ေခၚဆုိရ၏။
၇။ ၀ဋ္ျမစ္ ၂-ပါး
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္သည္ အတိတ္ဘ၀အေၾကာင္းမွစ၍ ပစၥဳပၸန္ဘ၀အက်ိဳး ျဖစ္သည့္တိုင္ေအာင္ အေရွ႕ပိုင္းတစ္စက္၊ ပစၥဳပန္ဘ၀အေၾကာင္းမွစ၍ အနာဂတ္ဘ၀ အက်ိဳးတုိင္ေအာင္ ေနာက္ပိုင္းတစ္စက္ဟူ၍ ၂-စက္ရွိ၏။
ထုိတြင္ `အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ၊ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာတုိ႔ကား ေရွ႕ပိုင္း တစ္စက္ျဖစ္၏။ ထုိစက္၌ အ၀ိဇၨာသည္ အရင္းမူလအစ ျဖစ္၏။
တစ္ဖန္ `တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ဘ၀၊ ဇာတိ၊ ဇရာ မရဏ တုိ႔ကား ေနာက္ပိုင္း တစ္စက္ ျဖစ္၏။ ဤစက္၌ တဏွာသည္ အရင္းမူလအစျဖစ္၏။
ထို႔ေၾကာင့္ ၀ဋ္ျမစ္ ၂-ပါးတုိ႔သည္ အ၀ိဇၨာႏွင့္ တဏွာတို႔ ျဖစ္ၾက၏။
၈။ စက္ရဟတ္ပ်က္ကိန္း
သစ္တစ္ပင္၌ ေရေသာက္ျမစ္ျပတ္လွ်င္ တစ္ပင္လံုး ပ်က္စီးရသကဲ့သို႔ ထုိ႔အတူ သံသရာတြင္ စည္ပင္ေနသည့္ သတၱ၀ါဟု ေခၚဆုိအပ္ေသာ ရုပ္နာမ္ခႏၶာသစ္ပင္ၾကီး၌ အ၀ိဇၨာ-တဏွာဟူသည့္ ေရေသာက္ျမစ္ ၂-ခုကို အရဟတၱမဂ္လက္နက္ျဖင့္ ဖ်က္ဆီးလုိက္ေသာအခါ ရုပ္နာမ္သံသရာၾကီး အျပီးသတ္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းေလေတာ့၏။
၉။ အ၀ိဇၨာ၏အေၾကာင္း
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားေတာ္တြင္ `အ၀ိဇၨာေၾကာင့္ သခၤါရျဖစ္၏၊ သခၤါရေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္ျဖစ္၏၊ ေပ၊ ဇာတိေၾကာင့္ ဇရာ မရဏ, ေသာကပရိေဒ၀တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏ဟု အ၀ိဇၨာမွစ၍ ေဟာထားရာ အဘယ္အေၾကာင္းေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ ျဖစ္သနည္းဟု ေမးဖြယ္ရာ ရွိ၏။
အေျဖကား `အာသေ၀ါတရား ၄-ပါးေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာျဖစ္၏´ဟူသတည္း။ အာသေ၀ါတရား ၄-ပါးမွာ ကာမာသ၀၊ ဘ၀ါသ၀၊ ဒိ႒ာသ၀ႏွင့္ အ၀ိဇၨာသ၀တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
ေလာက၌ ေန႔စဥ္လူအမ်ား ေသဆံုးေနၾကသည္ကို ၾကားသိရေသာ္လည္း ေသာကပရိေဒ၀တုိ႔ မျဖစ္မိ။ မိမိႏွင့္အလြန္ အကြ်မ္း၀င္ခ်စ္ခင္ေသာ လူတစ္ေယာက္ေသဆံုးလွ်င္မူ ေသာကပရိေဒ၀ အလြန္အမင္း ျဖစ္ၾကရ၏။ ဤကား ခင္မင္တြယ္တာမူ တဏွာေလာဘဟူသည္ ကာမာသ၀ေၾကာင့္ ေသာကစသည္တုိ႔ ျဖစ္ျခင္းပင္တည္း။
အလြန္ခမ္းနားၾကီးက်ယ္ေသာ ဘံုဗိမာန္မ်ား၌ ကာလရွည္ၾကာစြာ စံျမန္းေနရေသာ နတ္ျဗဟၼာမ်ားသည္ ဘ၀ါသ၀ျဖင့္ ႏွစ္သက္အားရေနၾက၏။ ဘုရားရွင္၏ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱႏွင့္ စပ္ေသာ တရားစကားကို ၾကားၾကရသည့္အခါ မိမိတုိ႔၏ဘ၀ မျမဲသည္ကို ေတြးမိ၍ လြန္စြာ ထိတ္လန္႔ေၾကာက္ရြံ႕လ်က္ ေဒါသမူစိတ္ႏွင့္ ေဒါမနႆေ၀ဒနာတုိ႔ ျဖစ္ၾကရ၏။
`ရုပ္ဟူသည္ ငါတည္း၊ ငါ၏ရုပ္တည္း´ဟု ဒိ႒ာသ၀ျဖင့္ စြဲလမ္းေနသူသည္ ရုပ္ေဖာက္ျပန္ ေျပာင္းလဲေသာအခါ ေသာကစသည္ ျဖစ္ရ၏။
သေဘာမွန္ကို မသိျမင္ႏုိင္သည့္ အ၀ိဇၨာတည္းဟူေသာ အေမွာင္တရားေၾကာင့္သာ သတၱ၀ါတုိ႔သည္ ေသာကစသည္ျဖစ္ၾကရ၏။ ပရိေဒ၀ဟူေသာ ငိုေၾကြးျခင္းသည္ အ၀ိဇၨာမကင္းသည့္ သူတို႔၌သာ ျဖစ္ေလ့ရွိ၏။ ဒုကၡျဖစ္သည့္အခါ စိတ္မခ်မ္းသာဘဲ ေဒါသမူ စိတ္ျဖစ္ျပီး စိတ္ဆင္းရဲျခင္းဟူေသာ ေဒါမနႆ ျဖစ္ရ၏။
တစ္ဖန္ ေဒါသမူ၊ ေလာဘမူ၊ ေမာဟမူ စိတ္တုိ႔၌ ေမာဟတူသည့္ အ၀ိဇၨာတရား အျမဲယွဥ္တြဲလ်က္ျဖစ္ေပၚေနရာ မသိမုိက္မဲမူ အ၀ိဇၨာေၾကာင့္ ေသာကပရိေဒ၀စသည္ ျဖစ္ေပၚၾကျပီး ေသာကပရိေဒ၀စသည္တုိ႔ ျဖစ္ေပၚလွ်င္ အ၀ိဇၨာယွဥ္တြဲပါလာျပန္၏။ ေရွးေရွး အ၀ိဇၨာသ၀ေၾကာင့္ ေသာကစသည္ႏွင့္အတူ ေနာက္ေနာက္ အ၀ိဇၨာတုိ႔ ျဖစ္ျခင္းပင္တည္း။
သို႔ျဖစ္၍ `အရင္းစစ္ အျမစ္ေျမက´ ဟူသည္ႏွင့္အညီ အာသေ၀ါတရား ၄-ပါးေၾကာင့္ ေသာကပရိဒ၀ စသည္တုိ႔ ျဖစ္ေပၚၾကျပီး ေသာကစသည္ျဖစ္ေပၚေသာအခါ အ၀ိဇၨာသည္လည္း ပါ၀င္လာၾကေတာ့၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ၏ အေၾကာင္းသည္ အာသေ၀ါ ၄-ပါးျဖစ္သတည္း။
ပစၥယ= ပစၥည္း= ဆုိင္ရာ အက်ိဳးမ်ား၏ အေၾကာင္းတရား။
ပစၥယုပၸႏၷ = ပစၥယုပၸန္ = အေၾကာင္းတရားေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ အက်ိဳးတရား။
ပစၥည္းသည္ အေၾကာင္းတရားျဖစ္၍ ပစၥယုပၸန္သည္ အက်ိဳးတရားျဖစ္၏။ ပစၥည္းတရားတုိ႔က ပစၥယုပၸန္ တရားတုိ႔ကို `ေက်းဇူးျပဳသည္´ဆိုရာ၌ (၁) မျဖစ္ေသးေသာ ပစၥယုပၸန္ အက်ိဳးတရားကို ျဖစ္ေစျခင္း (၂) ျဖစ္ျပီးေသာ ပစၥယုပၸန္ အက်ိဳးတရားကို တည္တံ့ခုိင္ျမဲေအာင္ ေထာက္ပံ့ျခင္းတုိ႔ကို ဆုိလုိ၏။
ေက်းဇူးျပဳနည္း ၂-မ်ိဳး
၁။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္း = `အ၀ိဇၨာပစၥယာသခၤါရာ၊ သခၤါရပစၥယာ ၀ိညာဏံ၊ ေပ၊ ေဒါမနႆုပါယာသာ သမၻ၀ႏၱိ´။
`အ၀ိဇၨာပစၥယာသခၤါရာ´သည္ အ၀ိဇၨာဟူေသာ ပစၥည္းတရားေၾကာင့္ သခၤါရဟူသည့္ ပစၥယုပၸန္တရားျဖစ္သည္ကို ျပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္းသည္ ပစၥည္းႏွင့္ ပစၥယုပၸန္တုိ႔၏ အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္ႏႊယ္မူကိုသာ ျပ၏။ မည္သည့္ ပစၥယသတၱိျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳသည္ ဟူေသာ ပစၥယသတၱိထူးကို မျပေခ်။
၂။ ပ႒ာန္းနည္း = `ေဟတူ ေဟတုသမၸယုတၱကာနံ ဓမၼာနံ တံသမု႒ာနာနဥၥ ရူပါနံ ေဟတုပစၥေယန ပစၥေယာ…´
ဤပ႒ာန္းပါဠိတြင္ `ေဟတု´ျဖင့္ ပစၥည္းကိုျပ၏။ ေဟတုသမၸယုတၱကာနံဓမၼာနံ တံသမု႒ာနာနဥၥရူပါနံ´ျဖင့္ ပစၥယုပၸန္ကိုျပ၏။ `ေဟတု ပစၥေယန´ျဖင့္ ေဟတုပစၥယ သတၱိကို ျပ၏။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ပ႒ာန္းနည္းသည္ ပစၥည္း-ပစၥယုပၸန္တို႔ကိုသာမက ပစၥယသတၱိထူးကိုပါ ေသခ်ာစြာ ထုတ္ေဖာ္ျပ၏။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္နည္း
ဤနည္းသည္ အေၾကာင္းပစၥည္းတရားကို အစြဲျပဳ၍ အက်ိဳးပစၥယုပၸန္တရားတုိ႔ ျဖစ္ေပၚလာပံုကို ျပေသာနည္းျဖစ္၏။
၁။ အ၀ိဇၨာပစၥယာ သခၤါရာ
သိထုိက္သည္ကို မသိ၊ မသိထုိက္သည္ကို သိေသာ အ၀ိဇၨာတရားေၾကာင့္ ပုညာဘိသခၤါရ၊ အပုညာဘိသခၤါရ၊ အာေနဥၨာဘိသခၤါရတည္းဟူေသာ သခၤါရ တရားတို႔ ျဖစ္ေပၚလာၾက၏။
အ၀ိဇၨာ = အ + ၀ိဇၨာ = ဆန္႔က်င္ဘက္ + ဉာဏ္
`ဉာဏ္၏ ဆန္႔က်င္ဘကတရား´ကို အ၀ိဇၨာဟု ေခၚ၏။ တရားကိုယ္မွာ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေမာဟျဖစ္၏။
အမွန္သေဘာကို မသိေအာင္ အ၀ိဇၨာဖံုးကြယ္ထားေသာ တရား ၈-ဌာနမွာ-
(၁) ဒုကၡသစၥာ
(၂) သမုဒၵယသစၥာ
(၃) နိေရာဓသစၥာ
(၄) မဂၢသစၥာ
(၅) ပုဗၺႏ ၱ ေခၚ အတိတ္ ခႏၶာ အာယတန ဓာတ္အဖုိ႔အစု
(၆) အပရႏ ၱ ေခၚ အနာဂတ္ ခႏၶာ အာယတန ဓာတ္အဖို႔အစု
(၇) ပုဗၺႏ ၱာပရႏ ၱ ေခၚ ခႏၶာအာယတနဓာတ္၏ ေရွ႕ေနာက္အစြန္း၂-ပါး
(၈) ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
သခၤါရဟူသည္မွာ ယခုဘ၀ ကိုယ္မူ၊ ႏူတ္မူ၊ စိတ္မူမ်ားႏွင့္ ေနာက္ဘ၀အတြက္ အက်ိဳး၀ိပါက္မ်ားကို ျပဳစီမံတတ္ေသာ ကံတရား ျဖစ္၏။
တရားကိုယ္မွာ ေလာကီကုသိုလ္စိတ္ ၁၇-ပါးႏွင့္ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၂၉-ပါးျဖစ္၏။
မဟာကုသိုလ္စိတ္ ၈-ပါးႏွင့္ ရူပါ၀စရကုသိုလ္စိတ္ ၅-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၁၃-ပါးကို ပုညာဘိသခၤါရဟု ေခၚ၏။
အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၁၂-ပါးကို အပုညာဘိသခၤါရဟု ေခၚ၏။
အရူပါ၀စရကုသိုလ္စိတ္ ၄-ပါး၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ၄-ပါးကို အာေနဥၨာဘိသခၤါရဟု ေခၚ၏။
ကံျပဳပံု - သတၱ၀ါတုိ႔သည္ အ၀ိဇၨာတည္းဟူေသာ မသိမုိက္မဲမူေၾကာင့္ ပုညာဘိသခၤါရ၊ အပုညာဘိသခၤါရ၊ အာေနဥၨာဘိသခၤါရတုိ႔ကို ျပဳစီမံၾကသည္ဆုိျခင္းမွာ ကာမခ်မ္းသာႏွင့္ စ်ာန္ခ်မ္းသာတုိ႔ကို တကယ့္ခ်မ္းသာအစစ္ဟု ထင္မွားမိျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ကာမခ်မ္းသာ၊ စ်ာန္ခ်မ္းသာတုိ႔သည္လည္း အနိစၥတရားမ်ားးျဖစ္ၾကသျဖင့္ ကံကုန္သည့္အခါ စုေတပ်က္စီးရျခင္းဟူေသာ ၀ိပရိဏာမဒုကၡႏွင့္ မုခ်မေသြရင္ဆုိင္ၾကံဳေတြ႕ ရမည္ျဖစ္၏။
၂။ သခၤါရပစၥယာ ၀ိညာဏံ
သခၤါရေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္ျဖစ္သည္ဟု ဆုိရာ၌ `သခၤါရ´သည္ ပုညာဘိသခၤါရ၊ အပုညာဘိသခၤါရႏွင့္ အာေနဥၨာဘိသခၤါရတုိ႔ပင္ျဖစ္၏။ `၀ိညာဏ္´ဟူသည္မွာ ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္ကို ဆိုလုိ၏။ သို႔ရာတြင္ ပ၀တၱိအခါ၌ ျဖစ္ေပၚၾကေသာ ၀ိပါက္ စိတ္မ်ားကိုလည္း ထည့္သြင္းယူရ၏။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားေတာ္သည္ ၀ဋ္တရားတို႔၏ လည္ပတ္ပံုကိုျပေသာ တရားျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္အရေကာက္တြင္ ေလာကုတၱရာ ၀ိပါက္စိတ္မ်ားကို မထည့္သြင္းႏုိင္ပါ။ ေလာကီ၀ိပါက္ ၃၂-ပါးကိုသာ ယူရမည္။
သခၤါရေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္ျဖစ္ပံုမွာ -
၁။ အပုုညာဘိသခၤါရေၾကာင့္ အကုသလ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ ၇ -ပါး ျဖစ္၏။
၂။ ပုညာဘိသခၤါရေၾကာင့္ အဟိတ္ကုသလ၀ိပါက္ ၈-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္ ၈-ပါးႏွင့္ ရူပါ၀စရ၀ိပါက္ ၅-ပါး၊ ေပါင္း ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ ၂၁-ပါး ျဖစ္ၾက၏။
၃။ အာေနဥၨာဘိသခၤါရေၾကာင့္ အရူပါ၀စရ၀ိပါက္ ၀ိညာဏ္ ၄-ပါး ျဖစ္၏။
၃။ ၀ိညာဏပစၥယာ နာမရူပံ
၀ိညာဏ္ေၾကာင့္ နာမ္ရပ္တုိ႔ ျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ `၀ိညာဏ္´အျဖစ္ ေရွးဘ၀က ျပဳခဲ့ေသာ ကမၼ၀ိညာဏ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ျဖစ္ေသာ ၀ိပါက္၀ိညာဏ္တုိ႔ကို ေကာက္ယူရမည္။
ေစတနာကံႏွင့္ ယွဥ္သည့္ စိတ္ကို ကမၼ၀ိညာဏ္ဟုေခၚ၏။ `နာမရူပံ´၌ နာမအရ ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေစတသိက္မ်ား (နာမ္ခႏၶာ ၃-ပါး)ကို ေကာက္၍ ရူပအရ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးကိုသာ ေကာက္ယူရမည္။
သို႔ျဖစ္၍ ေရွးေရွးဘ၀က ျပဳခဲ့ေသာ ကမၼ၀ိညာဏ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ျဖစ္ေသာ ၀ိပါက္၀ိညာဏ္ ၃၂-ပါးတို႔ေၾကာင့္ ထုိ၀ိပါက္ ၀ိညာဏ္တုိ႔ႏွင့္ ယွဥ္ၾကသည့္ ေစတသိက္ နာမ္ခႏၶာ ၃-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ေပၚၾက၏။
၄။ နာမရူပပစၥယာသဠာယတနံ
နာမ္ရုပ္ေၾကာင့္ သဠာယတန ျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ နာမ္ရုပ္အျဖစ္ ေလာကီ၀ိပါက္ ၃၂-ပါး၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါး (ေစတသိက္နာမ္ခႏၶာ ၃-ပါး)ႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ကိုပင္ ေကာက္ယူရမည္။
သဠာယတနအျဖစ္ စကၡာယတန၊ ေသာတာယတန၊ ဃာနာယတန၊ ဇိ၀ွာယတန၊ ကာယာယတန၊ မနာယတနတည္းဟူေသာ အဇၥ်တၱိကာယတန ၆-ပါးကိုယူရမည္။ ပထမအာယတန ၅-ပါးသည္ စကၡဳပသာဒ၊ ေသာတပသာဒ၊ ဃာနပသာဒ၊ ဇိ၀ွာပသာဒ၊ ကာယပသာဒမ်ား ျဖစ္ၾကသျဖင့္ ရုပ္အၾကည္ဓာတ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ထို႔ောကာင့္ ပဥၥေ၀ါကာရဘံု (ခႏၶာ ၅-ပါးရွိေသာ ဘံု (၀ါ) ရုပ္နာမ္ ၂-ပါးရွိေသာဘံု)တုိ႔၌သာ ျဖစ္ေပၚႏုိင္ၾက၏။
မနာယတနတြင္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါးကိုသာ ေကာက္ယူရမည္။ ၀ိညာဏ္ေၾကာင့္ ေစတသိက္နာမ္ျဖစ္ျပီး ေစတသိက္နာမ္ေၾကာင့္ မနာယတနဟူေသာ ၀ိညာဏ္ျဖစ္ရကား စိတ္ႏွင့္ ေစတသိက္တုိ႔သည္ အညမညသတၱိျဖင့္ ေက်းဇူးျပဳၾက၏။
၅။ သဠာယတနပစၥယာ ဖေႆာ
သဠာယတနေၾကာင့္ ဖႆျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ သဠာယတနအရ အဇၥ်တၱိကာယတန ၆-ပါးကိုပင္ ယူရမည္။
စကၡာယတနေၾကာင့္ စကၡဳသမၹႆျဖစ္၏။ ေသာတာယတနေၾကာင့္ ေသာတသမၹႆ ျဖစ္၏။ ဃာနယတနေၾကာင့္ ဃာနသမၹႆ ျဖစ္၏။ ဇိ၀ွာယတနေၾကာင့္ ဇိ၀ွာသမၹႆ ျဖစ္၏။ ကာယာယတနေၾကာင့္ ကာယသမၹႆ ျဖစ္၏။ မနာယတနေၾကာင့္ မေနာသမၹႆ ျဖစ္၏။ သမၹႆသည္ ဖႆႏွင့္ အနက္တူ၏။
၆။ ဖႆပစၥယာ ေ၀ဒနာ
ဖႆေၾကာင့္ ေ၀ဒနာျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ ဖႆအျဖစ္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၌ ယွသ္ေသာ ဖႆေစတသိက္ကို ေကာက္ယူရမည္။ ေ၀ဒနာအရ ထုိေလာကီ ၀ိပါက္စိတ္္ ၃၂-ပါး၌ ယွဥ္္ေသာ ေ၀ဒနာ ေစတသိက္ကို ေကာက္ယူရမည္။
စကၡဳသမၹႆေၾကာင့္ စကၡဳသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ေသာတသမၹႆေၾကာင့္ ေသာတသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ဃာနသမၹႆေၾကာင့္ ဃာနသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ဇိ၀ွာသမၹႆေၾကာင့္ ဇိ၀ွာသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ကာယသမၹႆေၾကာင့္ ကာယသမၹႆဇာေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ မေနာသမၹႆၾကာင့္ မေနာသမၹႆဇာ ေ၀ဒနာျဖစ္၏။
၇။ ေ၀ဒနာပစၥယာ တဏွာ
ေ၀ဒနာေၾကာင့္ တဏွာ ျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ ေ၀ဒနာအျဖစ္ ေလာကီ၀ိပါက္ ၃၂-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေ၀ဒနာကိုပင္ ေကာက္ယူရမည္။ တဏွာအရ ေလာဘမူစိတ္ ၈-ပါး၌ရွိေသာ ေလာဘ ေစတသိက္ကို ေကာက္ယူရမည္။
ေ၀ဒနာ ၆-ပါးေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚၾကေသာ တဏွာတို႔မွာ ရူပတဏွာ၊ သဒၵတဏွာ၊ ရသတဏွာ၊ ေဖာ႒ဗၺတဏွာ၊ ဓမၼတဏွာတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ အာရုံ ၆-ပါး၌ ႏွစ္သက္သာယာေသာ တဏွာတုိ႔တည္း။ ရူပတဏွာသည္ ရူပါရုံကို ႏွစ္သက္သာယာ၏။ သဒၵတဏွာသည္ သဒၵါရုံကို ႏွစ္သက္သာယာ၏ စသည္ျဖင့္ သိပါ။
၈။ တဏွာပစၥယာ ဥပါဒါနံ
တဏွာေၾကာင့္ ဥပါဒါန္ျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ တဏွာသည္ ရူပတဏွာ၊ သဒၵတဏွာ၊ ဂႏၶတဏွာ၊ ရသတဏွာ၊ ေဖာ႒ဗၺတဏွာ၊ ဓမၼတဏွာတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ ဥပါဒါန္သည္ ကာမုပါဒါန္၊ ဒိ႒ဳပါဒါန္၊ သီလဗၺတုပါဒါန္၊ အတၱ၀ါဒုပါဒါန္တုိ႔တည္း။
ဤတြင္ ကာမုပါဒါန္သည္ ကာမဂုဏ္၌ ျပင္းထန္စြာ စြဲလမ္းတပ္မက္ေသာ တဏွာေလာဘ ျဖစ္၏။ သို႔ျဖစ္၍ အေၾကာင္းတဏွာႏွင့္ အက်ိဳးကာမုပါဒါန္တုိ႔ မည္သို႔ ထူးျခားသနည္းဟု ေမးဖြယ္ရာရွိ၏။ အေျဖကား -
၁။ အခ်င္းခ်င္းေထာက္ဆ၍ ေရွးက်ျပီး အားေသးေသာ လိုခ်င္တပ္မက္မူသည္ တဏွာ ျဖစ္၏။ ေနာက္က်၍ အားၾကီးေသာ တပ္မက္မူသည္ ဥပါဒါန္ျဖစ္၏။
၂။ ေကစိဆရာ (၀ါဒကြဲဆရာ)တို႔က တစ္စံုတစ္ခုေသာ အာရုံကို မရေသးခင္ လုိခ်င္တပ္မက္မူသည္ တဏွာမည္၏၊ ရရွိျပီးေနာက္ စံုစံုမက္မက္ ႏွစ္သက္စြဲလမ္းမူသည္ ကာမုပါဒါန္မည္၏ဟု ဆိုၾက၏။
၃။ ထုိ႔အျပင္ တဏွာသည္ အပိၸစၧတာ(အလုိနည္းမူ)၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္၏။ ကာမုပါဒါန္သည္ သႏၱဳ႒ိတာ(တင္းတိမ္ေရာင့္ရဲမူ)၏ ဆန္႔က်င္ဘက္ ျဖစ္၏။
၄။ တဏွာသည္ ေတာင့္တမူ ရွာေဖြမူ ဒုကၡစု၏ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္၏။ ကာမုပါဒါန္သည္ ရရွိထားေသာ အာရုံကို ေၾကာင့္ၾကရမူ၊ ေစာင့္ေရွာက္ရမူ ဒုကၡစု၏ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္၏။
က်န္ဥပါဒါန္ ၃-မ်ိဳးတုိ႔၏ တရားကိုယ္မွာ အယူလြဲမူ ဒိ႒ိျဖစ္၏။ အတၱ၀ါဥပါဒါန္သည္ အတၱရွိ၏ဟု စြဲယူေသာ သကၠာယဒိ႒ိျဖစ္၏ သီလဗၺတုပါဒါန္သည္ ေခြးအက်င့္၊ ႏြားအက်င့္ စသည္တို႔ျဖင့္ သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္နုိင္၏ဟု စြဲလမ္းေသာ ဒိ႒ိ ျဖစ္၏။ ဒိ႒ဳဒါပါန္မွာ က်န္မအယူလြဲမူ ဒိ႒ိအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္၏။
မိမိကိုယ္ကို တဏွာျဖင့္ ခင္မင္တြယ္တာေနမူေၾကာင့္ သကၠာယဒိ႒ိျဖစ္၏။ မိမိကိုယ္ကို တဏွာျဖင့္ ခင္မင္တြယ္တာမူေၾကာင့္ပင္ ေနာင္ဘ၀၌ ခ်မ္းသာဖို႔ရန္ ရည္မွန္းလ်က္ ေခြးအက်င့္၊ ႏြားအက်င့္တုိ႔ကို က်င့္၏။ ဒိ႒ဳပါဒါန္ဟူေသာ ဒိ႒ိမ်ားကိုလည္း တဏွာေၾကာင့္သာ ေကာင္းႏိုးရာရာ ထင္သည္တုိ႔ကို ယူမွားမိျခင္းျဖစ္၏။
၉။ ဥပါဒါနပစၥယာ ဘေ၀ါ
ဥပါဒါန္ေၾကာင့္ ဘ၀ျဖစ္သည္ဆုိရာ၀ယ္ ဥပါဒါန္သည္ အထက္၌ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ဥပါဒါန္ ၄-ပါး ျဖစ္၏။ ဘ၀အရမူ ကမၼဘ၀ႏွင့္ ဥပပတၱိဘ၀ ၂-မ်ိဳးကို ေကာက္ယူရ၏။
ကမၼဘ၀ ဟူသည္မွာ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ပါး၊ မဟာကုသိုလ္စိတ္ ၈-ပါး၊ မဟဂၢဳတ္ကုသိုလ္စိတ္ ၉-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ေသာ ေစတနာ ကံ ၂၉-ပါးျဖစ္၏။ (သခၤါရအျဖစ္ ေကာက္ယူခဲ့ေသာ ပုညာဘိသခၤါရ စသည္တုိ႔ပင္တည္း။)
ဥပပတၱိဘ၀ ဟူသည္မ်ာ ထုိကံ ၂၉-ပါးေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎စိတ္တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
ဥပါဒါန္ေၾကာင့္ ဘ၀ျဖစ္ပံုမွာ ကာမုပါဒါန္အစြမ္းျဖင့္ လူခ်မ္းသာ နတ္ခ်မ္းသာကို အလုိရွိ၍ ကံမ်ား(ကမၼဘ၀)ကို ျပဳစီမံၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕သည္ ဆရာတို႔၏ ေဟာေျပာမူေၾကာင့္ သားေကာင္သတ္ျပီး ယဇ္နတ္ပူေဇာ္ၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕မွာ ဤဘ၀၌ပင္ကာ ကာမခ်မ္းသာကို ခံစားလုိ၍ ခိုး၀ွက္လုယက္သည့္ ဒုစရုိက္မူမ်ားကို ျပဳလုပ္ၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕မွာမူ ဆရာေကာင္းတုိ႔၏ လမ္းညႊန္မူေၾကာင့္ ကာမာ၀စရကုသိုလ္ကံကို ျဖည့္ဆည္းၾက၏။ တစ္ခ်ိဳ႕သည္ကား `စ်ာန္ခ်မ္းသာသည္ ကာမခ်မ္းသာထက္သာလြန္၏´ဟု ၾကားဖူးၾကသျဖင့္ ထုိခ်မ္းသာကို ခံစားလိုေသာ ကာမုပါဒါန္ေၾကာင့္ ရူပစ်ာန္ အရပစ်ာန္တုိ႔ကို အားထုတ္ၾက၏။
အကုသိုလ္ကမၼဘ၀ေၾကာင့္ ေသလြန္သည့္အခါ အပါယ္ဘံု၌ ဥပပတၱိဘ၀ျဖစ္ရ၏။ ကုသိုလ္ကမၼဘ၀ေၾကာင့္ ေသလြန္ေသာအခါ လူ႔ဘံု နတ္ဘံု ျဗဟၼာဘံုတုိ႔၌ ဥပပတၱိဘ၀ျဖစ္ၾက၏။
သတၱ၀ါတို႔သည္ ဒိ႒ဳပါဒါန္၊ သီလဗၺတုပါဒါန္၊ အတၱ၀ါဒုပါဒါန္တုိ႔ေၾကာင့္လည္း ကမၼဘ၀အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျပဳစီမံၾကျပီးလွ်င္ ေသလြန္ၾကသည့္အခါ ဥပပတၱိဘ၀အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ရၾက၏။
၁၀။ ဘ၀ပစၥယာ ဇာတိ
ဘ၀ေၾကာင့္ ဇာတိျဖစ္သည္ဆုိရာ၌ ဘ၀အရ ကမၼဘ၀ကိုပင္ ယူရမည္။ ကမၼဘ၀သည္ ေလာကီကုသိုလ္ အကုသုိလ္စိတ္ ၂၉-ပါးတုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတနာကံ ၂၉-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
ဇာတိအရမူ ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎စိတ္တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္ ၁၈-ပါးတုိ႔၏ ျဖစ္ျခင္းဥပါဒ္ကို ေကာက္ယူရမည္။ ဤသို႔ ေကာက္ယူသည့္အခါ အဟိတ္ပဋိသေႏၶ ၂-ပါး၊ မဟာ၀ိပါက္ပဋိသေႏၶ ၈-ပါး၊ ရူပါ၀စရပဋိသေႏၶ ၆-ပါး၊ အရူပါ၀စရပဋိသေႏၶ ၄-ပါး၊ ေပါင္းပဋိသေႏၶ ၂၀တုိ႔ ပါ၀င္သြားၾက၏။ ထုိ႔အျပင္ ပ၀တၱိအခါ၌ ျဖစ္ၾကေသာ ၀ိပါက္စိတ္ ေစတသိက္မ်ားႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔လည္း ပါ၀င္ၾက၏။
၁၁။ ဇာတိပစၥယာ ဇရာမရဏံ ေသာကပရိေဒ၀ ဒုကၡေဒါမနႆုပါယာသာသမၻ၀ႏၱိ
ဇာတိသည္ ဥပပတၱိဘ၀၏ ပထမဦးဆံုးဥပါဒ္ျခင္း (၀ါ) ပဋိသေႏၶေနျခင္း ျဖစ္၏။ ဥပပတၱိဘ၀သည္ ထုိထုိဘံု၌ ျဖစ္ၾကေသာ ၀ိပါက္နာမကၡႏၶာ (၀ိပါက္နာမ္ခႏၶာ ၄-ပါး)ႏွင့္ ကမၼဇရုပ္မ်ားျဖစ္ၾက၏။
ဇာတိေၾကာင့္ အုိျခင္းဇရာ၊ ေသျခင္းမရဏ၊ စိုးရိမ္ပူပန္ျခင္းေသာက၊ ငိုေၾကြးျခင္းပရိေဒ၀၊ ကိုယ္ဆုိင္ရဲျခင္းဒုကၡ၊ စိတ္ဆင္းရဲျခင္းေဒါမနႆႏွင့္ ျပင္းစြာ ပူေဆြးျခင္း ဥပါယာသတုိ႔ ျဖစ္ေပၚၾက၏။
ဇရာသည္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔၏ ရင့္ျခင္း (ဌီ) ျဖစ္၏။ သတၱ၀ါတုိ႔၏ အရြယ္မွ ဆုတ္ယုတ္ျခင္း၊ ရင့္ေရာ္အုိမင္းျခင္းပင္တည္း။
မရဏသည္ ေလာကီ၀ိပါက္စိတ္ ၃၂-ပါး၊ ၎တုိ႔၌ ယွဥ္ၾကေသာ ေစတသိက္ ၃၅-ပါးႏွင့္ ကမၼဇရုပ္တုိ႔၏ ပ်က္စီးျခင္း(ဘင္) ျဖစ္၏။ သတၱ၀ါတုိ႔၏ ဇီ၀ိတိေျႏၵကင္း၍ ေသဆံုးျခင္းပင္တည္း။
ေသာကသည္ ၀မ္းနည္းျခင္း၊ စိုးရိမ္ပူပန္ျခင္းျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ေဒါသမူေဒြ၌ ယွဥ္ေသာ ေဒါမနႆေ၀ဒနာ ျဖစ္၏။ ေဆြမ်ိဳးညာတိ၊ ပစၥည္းဥစၥာ စသည္တုိ႔ ပ်က္စီးမူေၾကာင့္ စိတ္ႏွလံုး၏ ပူပန္ျခင္းပင္တည္း။
ပရိေဒ၀သည္ တစ္စံုတစ္ခု ပ်က္စီးမူေၾကာင့္ တမ္းတငိုေၾကြးျခင္း ျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ စိတၱဇ၀ိပလႅာသသဒၵရုပ္ျဖစ္၏။ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ ေဖာက္ျပန္သည့္ အသံရုပ္ပင္တည္း။
ဒုကၡသည္ ကိုယ္ဆင္းရဲမူ ျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ဒုကၡသဟဂုတ္ ကာယ၀ိညာဏ္စိတ္ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေ၀ဒနာ ေစတသိက္ျဖစ္၏။
ေဒါမနႆသည္ စိတ္ပင္ပန္းဆင္းရဲမူ၊ ႏွလံုးမသာမယာမူ ျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ေဒါသမူေဒြ၌ ယွဥ္ေသာ ေ၀ဒနာျဖစ္၏။
ဥပါယာသသည္ ေသာကပရိေဒ၀တုိ႔ထက္ လြန္ကဲေသာ အသံမွ် မထြက္ႏုိင္ေအာင္ ရူိက္ၾကီးငင္ၾကီး ျဖစ္ကာ အတြင္းေဆြးေဆြးျခင္း၊ ျပင္းျပစြာ ဆင္းရဲပင္ပန္းျခင္း၊ နစ္ေမ်ာျခင္းျဖစ္၏။ တရားကိုယ္မွာ ေဒါသမူေဒြ၌ ယွဥ္ေသာ ေဒါသပင္တည္း။
အက်ိဳးရင္းႏွင့္ အက်ိဳးဆက္
ဇာတိရွိလွ်င္ မည္သည့္ဘ၀၌မဆုိ ဇရာမရဏတုိ႔ ဏကန္မုခ်ရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဇရာမရဏသည္ မုခ်အက်ိဳး (၀ါ) အရင္းခံအက်ိဳး ျဖစ္၏။
ေသာက၊ ပရိေဒ၀၊ ဒုကၡ၊ ေဒါမနႆ၊ ဥပါယာသတည္းဟူေသာ တရားငါးပါးတုိ႔သည္ ျဗဟၼာျပည္၌ မရွိၾက၊ နတ္ျပည္၌ အခ်ိဳ႕ရွိျပီး အခ်ိဳ႕မရွိ၊ လူ႔ျပည္၌လည္း ဇာတိျဖစ္ျပီး မၾကာခင္ေသဆံုးသူတုိ႔မွာ ေသာကစေသာ တရားအခ်ိဳ႕ ျဖစ္ခြင့္မရ။ သို႔အတြက္ ေသာကပရိေဒ၀စသည့္ တရားစုသည္ ဇာတိ၏မုခ် အက်ိဳးမဟုတ္၊ ဇာတိႏွင့္ ဆက္သြယ္၍ ျဖစ္တတ္ေသာ အက်ိဳးဆက္သာ ျဖစ္၏။
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ တရားေတာ္၏ သိမွတ္ဖြယ္မ်ား
၁။ အဂၤါ ၁၂-ပါး
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ စက္၀ုိင္း၌ လွည္းဘီးစက္၀ိုင္း၏ ေဒါက္ဆန္မ်ားကဲ့သို႔ မပါလွ်င္ မျပီး၊ အေရးၾကီးေသာအဂၤါ ၁၂-ပါးရွိ၏။
၎တုိ႔ကား အ၀ိဇၨာ ၁-ပါး၊ သခၤါရ ၁-ပါး၊ ၀ိညာဏ္ ၁-ပါး၊ နာမ္ရုပ္ ၁-ပါး၊ သဠာယတန ၁-ပါး၊ ဖႆ ၁-ပါး၊ ေ၀ဒနာ ၁-ပါး၊ တဏွာ ၁-ပါး၊ ဥပါဒါန္ ၁-ပါး၊ ဘ၀ ၁-ပါး၊ ဇာတိ ၁-ပါး၊ ဇရာမရဏ ၁-ပါးတုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
၂။ အဓြန္႔ ၃-ပါး
အဓြန္႕ဟူသည္ ကာလျဖစ္၏။ ကာလ၏ အပိုင္းအျခားအရ ျဖစ္ေပၚၾကေသာ တရားတုိ႔ကို ဌာနူပစာရအားျဖင့္ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊ အနာဂတ္ဟု ပုိင္းျခားအပ္၏။
အတိတ္အဓြန္႔ = အ၀ိဇၨာႏွင့္ သခၤါရ။
ပစၥဳပၸန္အဓြန္႔ = ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀။
အနာဂတ္အဓြန္႔ = ဇာတိႏွင့္ ဇရာမရဏ။
သတၱ၀ါတစ္ဦးသည္ အတိတ္ဘ၀၌ သံသရာ၏အျပစ္ကို မျမင္ႏုိင္ေအာင္ အ၀ိဇၨာ ဖံုးလႊမ္းသျဖင့္ အကုသိုလ္သခၤါရ စသည္တုိ႔ကို ျပဳခဲ့မိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာႏွင့္ သခၤါရတုိ႔သည္ အတိတ္အဓြန္႔ ျဖစ္၏။
အတိတ္က ျပဳခဲ့ေသာ ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္ သခၤါရတုိ႔ေၾကာင့္ ယခု ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ ပဋိသေႏၶကာလမွစ၍ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤတရား ၈-ပါးတုိ႔သည္ ပစၥဳပၸန္အဓြန္႕ျဖစ္၏။
ယခုဘ၀၌ ကမၼဘ၀ဟူေသာ ကုသိုလ္ အကုသိုလ္ကံတုိ႔ကို ျပဳစီမံျပန္ရကား ေနာက္အနာဂတ္ ဘ၀တြင္ ဇာတိႏွင့္ ဇရာ မရဏတုိ႔ ျဖစ္ၾကရ၏။ သို႔ျဖစ္၍ ဇာတိႏွင့္ ဇရာမရဏတုိ႔သည္ အနာဂတ္အဓြန္႕ျဖစ္၏။
၃။ အျခင္းအရာ ၂၀-ပါး
အတိတ္အေၾကာင္း ၅-ပါး = အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀။
ပစၥဳပၸန္အက်ိဳး ၅-ပါး = ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ။
ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္း ၅-ပါး = တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀၊ အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ။
အနာဂတ္အက်ိဳး ၅-ပါး = ၀ိညာဏ္၊ နာပ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ။
အ၀ိဇၨာႏွင့္ သခၤါရတုိ႔သည္ အတိတ္အဓြန္႔တရားမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ထုိ ၂-ပါးတြင္ အ၀ိဇၨာသည္ ကိေလသာ ၁၀-ပါး၌ ပါ၀င္သျဖင့္ ကိေလသာ ၀ဋ္တရားျဖစ္၏။ တဏွာႏွင့္ ဥပါဒါန္တုိ႔သည္လည္း ကိေလသာ၀ဋ္တရားမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ထုိသို႔ ကိေလသာ၀ဋ္ခ်င္း တူေနျခင္းေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာကို ယူလုိက္ေသာအခါ တဏွာႏွင့္ ဥပါဒါန္တုိ႔လည္း ပါ၀င္လာၾက၏။
တစ္ဖန္သခၤါရသည္ ကမၼ၀ဋ္ျဖစ္၏။ ကမၼဘ၀သည္လည္း ကမၼ၀ဋ္ပင္ျဖစ္၏။ ထုိသို႔ ကမၼ၀ဋ္ခ်င္းတူေသာေၾကာင့္ အတိတ္ဘ၀၌ သခၤါရကို ယူလုိက္သည့္အခါ ကမၼဘ၀ကိုလည္း အ၀ိနာဘာ၀ (မကင္းစေကာင္းေသာ) နည္းအားျဖင့္ ယူျပီး ျဖစ္ေတာ့၏။
သို႔ျဖစ္၍ အတိတ္ဘ၀၌ `အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀´ဟူေသာ အေၾကာင္း ၅-ပါးကို ရ၏။
၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာတုိ႔သည္ အတိတ္ကံေၾကာင့္ျဖစ္ၾကေသာ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳး ၅-ပါးျဖစ္ၾက၏။
ပစၥဳပၸန္အဓြန္႔၌ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀ ဟူေသာ အေၾကာင္း ၃-ပါးတုိ႔သည္ တုိက္ရိုက္လာ၏။ ထုိ ၃-ပါးကို ယူလုိက္ေသာအခါ အထက္၌ ဆုိခဲ့သည့္ အ၀ိနာဘာ၀နည္းအရ အ၀ိဇၨာႏွင့္ သခၤါရတုိ႔ကိုလည္း ယူျပီး ျဖစ္ေတာ့၏။ သို႔အတြက္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ `တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀၊ အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ´ဟူသည့္ အေၾကာင္း ၅-ပါးကို ရျပန္၏။
အနာဂတ္အဓြန္႔၌ ဇာတိႏွင့္ ဇရာမရဏတုိ႔ကို ေဖာ္ျပထား၏။ ဇာတိ၌ တရားကိုယ္ သီးျခားမရွိ။ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာတုိ႔၏ ျဖစ္ျခင္းဥပါဒ္ကိုပင္ ဇာတိဟု ယူရ၏။ ထုိ႔အတူ ဇရာ၊ မရဏတုိ႔သည္ ထုိတရား ၅-ပါးတုိ႔၏ ရင့္ျခင္းဌီႏွင့္ ပ်စ္စီးျခင္းဘင္တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အနာဂတ္အက်ိဳးအျဖစ္ `၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ´ တုိ႔ကိုပင္ ယူရ၏။
သို႔ျဖစ္၍ အတိတ္ဘ၀၌ အေၾကာင္း ၅-ပါး၊ ပစၥဳပန္ဘ၀၌ အက်ိဳး ၅-ပါး၊ တစ္ဖန္ ပစၥဳပၸန္ဘ၀၌ အေၾကာင္း ၅-ပါး၊ အနာဂတ္ဘ၀၌ အက်ိဳး ၅-ပါး ဟူေသာ အျခင္းအရာ ၂၀-ကိုရ၏။
၄။ စတုသေခၤပေခၚ အလႊာ ၄-ပါး
အတိတ္ဘ၀အေၾကာင္း ၅-ပါးကို တစ္လႊာ၊ ပစၥဳပၸန္ဘ၀အက်ိဳး ၅-ပါးကို တစ္လႊာ၊ ပစၥဳပၸန္ဘ၀အေၾကာင္း ၅-ပါးကို တစ္လႊာ၊ အနာဂတ္ဘ၀အက်ိဳး ၅-ပါးကို တစ္လႊာဟူ၍ ၄-ပါးရွိ၏။
၅။ တိသႏၶိေခၚ အစပ္ ၃-ပါး
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အဂၤါမ်ားကို စဥ္ထားေသာအခါ အေၾကာင္းတရား၏ အဆံုးႏွင့္ အက်ိဳးတရား၏ အစသည္ တစ္စပ္၊ အက်ိဳးတရား၏အဆံုးႏွင့္ အေၾကာင္းတရား၏ အစသည္ တစ္စပ္၊ တစ္ဖန္အေၾကာင္းတရား၏ အဆံုးႏွင့္ အက်ိဳးတရား၏ အစသည္ တစ္စပ္ဟူ၍ အစပ္ ၃-စပ္ ရွိ၏။ ထုိအစပ္ေနရာတုိ႔ကို ပုဒ္မ ျခား၍ ေဖာ္ျပရေသာ္ -
`အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ။ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ။ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ကမၼဘ၀။ ဇာတိ၊ ဇရာ မရဏ´
ထုိ႔ေၾကာင့္ သခၤါရႏွင့္ ၀ိညာဏ္တုိ႔၏ အၾကားသည္ အတိတ္အေၾကာင္းႏွင့္ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးတုိ႔၏ အစပ္၊ ေ၀ဒနာႏွင့္ တဏွာအၾကားသည္ ပစၥဳပၸန္အက်ိဳးႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ အေၾကာင္းတုိ႔၏ အစပ္၊ ကမၼဘ၀ႏွင့္ ဇာတိအၾကားသည္ ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းႏွင့္ အနာဂတ္အက်ိဳးတုိ႔၏ အစပ္ျဖစ္ၾက၏။
၆။ ၀ဋ္ ၃-ပါး
`၀႗´ သဒၵါသည္ စက္ဘီးမ်ား ခ်ာခ်ာလည္သလို `လည္ပတ္ျခင္း´အနက္ကို ေဟာ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ `အေၾကာင္းျပီးလွ်င္ အက်ိဳး၊ အက်ိဳးျပီးလွ်င္ အေၾကာင္း´ဟု အေၾကာင္းအက်ိဳး မျပတ္ဘဲ ဆက္ကာ ဆက္ကာလည္ပတ္ေနေသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားကို `၀႗ = ၀ဋ္´ဟု ေခၚ၏။
ကိေလသ၀ဋ္ = အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္။
ကမၼ၀ဋ္ = ကမၼဘ၀၊ သခၤါရ။
၀ိပါက၀ဋ္ = ဥပပတၱိဘ၀၊ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ ဇာတိ၊ ဇရာမရဏ။
အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာႏွင့္ ဥပါဒါန္တို႔သည္ ကိေလသာတရားမ်ား ျဖစ္ၾကသျဖင့္ ကိေလသ၀ဋ္မည္၏။
ကမၼဘ၀ဟူသည္ ဘ၀တစ္စိတ္ႏွင့္ သခၤါရတို႔သည္ ကံတရားခ်ည္း ျဖစ္ၾကေသာေၾကာင့္ ကမၼ၀ဋ္မည္၏။
ဥပတၱိဘ၀ဟူေသာ ဘ၀ တစ္စိတ္ႏွင့္ ၀ိညာဏ္္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာ၊ ဇာတိ၊ ဇရာ၊ မရဏတုိ႔သည္ ကံ၏အက်ိဳးတရားမ်ား ျဖစ္ၾကေသာေၾကာင့္ ၀ိပါက၀ဋ္မည္၏။
ကိေလသ၀ဋ္ရွိလွ်င္ ကမၼ၀ဋ္ မုခ်ျဖစ္၏။ ကမၼ၀ဋ္ရွိလွ်င္ ၀ိပါက၀ဋ္ အျမဲျဖစ္၏။ ၀ိပါက၀ဋ္ဟူသည့္ ေ၀ဒနာရွိလွ်င္ တဏွာစေသာ ကိေလသ၀ဋ္ ျဖစ္ျပန္၏။ ဤသို႔ အေၾကာင္းအက်ိဳး ဆက္စပ္လ်က္ ပတ္ခ်ာလည္ေနေသာ တရားကို `၀ဋ္´ဟု ေခၚဆုိရ၏။
၇။ ၀ဋ္ျမစ္ ၂-ပါး
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္သည္ အတိတ္ဘ၀အေၾကာင္းမွစ၍ ပစၥဳပၸန္ဘ၀အက်ိဳး ျဖစ္သည့္တိုင္ေအာင္ အေရွ႕ပိုင္းတစ္စက္၊ ပစၥဳပန္ဘ၀အေၾကာင္းမွစ၍ အနာဂတ္ဘ၀ အက်ိဳးတုိင္ေအာင္ ေနာက္ပိုင္းတစ္စက္ဟူ၍ ၂-စက္ရွိ၏။
ထုိတြင္ `အ၀ိဇၨာ၊ သခၤါရ၊ ၀ိညာဏ္၊ နာမ္ရုပ္၊ သဠာယတန၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာတုိ႔ကား ေရွ႕ပိုင္း တစ္စက္ျဖစ္၏။ ထုိစက္၌ အ၀ိဇၨာသည္ အရင္းမူလအစ ျဖစ္၏။
တစ္ဖန္ `တဏွာ၊ ဥပါဒါန္၊ ဘ၀၊ ဇာတိ၊ ဇရာ မရဏ တုိ႔ကား ေနာက္ပိုင္း တစ္စက္ ျဖစ္၏။ ဤစက္၌ တဏွာသည္ အရင္းမူလအစျဖစ္၏။
ထို႔ေၾကာင့္ ၀ဋ္ျမစ္ ၂-ပါးတုိ႔သည္ အ၀ိဇၨာႏွင့္ တဏွာတို႔ ျဖစ္ၾက၏။
၈။ စက္ရဟတ္ပ်က္ကိန္း
သစ္တစ္ပင္၌ ေရေသာက္ျမစ္ျပတ္လွ်င္ တစ္ပင္လံုး ပ်က္စီးရသကဲ့သို႔ ထုိ႔အတူ သံသရာတြင္ စည္ပင္ေနသည့္ သတၱ၀ါဟု ေခၚဆုိအပ္ေသာ ရုပ္နာမ္ခႏၶာသစ္ပင္ၾကီး၌ အ၀ိဇၨာ-တဏွာဟူသည့္ ေရေသာက္ျမစ္ ၂-ခုကို အရဟတၱမဂ္လက္နက္ျဖင့္ ဖ်က္ဆီးလုိက္ေသာအခါ ရုပ္နာမ္သံသရာၾကီး အျပီးသတ္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းေလေတာ့၏။
၉။ အ၀ိဇၨာ၏အေၾကာင္း
ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားေတာ္တြင္ `အ၀ိဇၨာေၾကာင့္ သခၤါရျဖစ္၏၊ သခၤါရေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္ျဖစ္၏၊ ေပ၊ ဇာတိေၾကာင့္ ဇရာ မရဏ, ေသာကပရိေဒ၀တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏ဟု အ၀ိဇၨာမွစ၍ ေဟာထားရာ အဘယ္အေၾကာင္းေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ ျဖစ္သနည္းဟု ေမးဖြယ္ရာ ရွိ၏။
အေျဖကား `အာသေ၀ါတရား ၄-ပါးေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာျဖစ္၏´ဟူသတည္း။ အာသေ၀ါတရား ၄-ပါးမွာ ကာမာသ၀၊ ဘ၀ါသ၀၊ ဒိ႒ာသ၀ႏွင့္ အ၀ိဇၨာသ၀တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။
ေလာက၌ ေန႔စဥ္လူအမ်ား ေသဆံုးေနၾကသည္ကို ၾကားသိရေသာ္လည္း ေသာကပရိေဒ၀တုိ႔ မျဖစ္မိ။ မိမိႏွင့္အလြန္ အကြ်မ္း၀င္ခ်စ္ခင္ေသာ လူတစ္ေယာက္ေသဆံုးလွ်င္မူ ေသာကပရိေဒ၀ အလြန္အမင္း ျဖစ္ၾကရ၏။ ဤကား ခင္မင္တြယ္တာမူ တဏွာေလာဘဟူသည္ ကာမာသ၀ေၾကာင့္ ေသာကစသည္တုိ႔ ျဖစ္ျခင္းပင္တည္း။
အလြန္ခမ္းနားၾကီးက်ယ္ေသာ ဘံုဗိမာန္မ်ား၌ ကာလရွည္ၾကာစြာ စံျမန္းေနရေသာ နတ္ျဗဟၼာမ်ားသည္ ဘ၀ါသ၀ျဖင့္ ႏွစ္သက္အားရေနၾက၏။ ဘုရားရွင္၏ အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱႏွင့္ စပ္ေသာ တရားစကားကို ၾကားၾကရသည့္အခါ မိမိတုိ႔၏ဘ၀ မျမဲသည္ကို ေတြးမိ၍ လြန္စြာ ထိတ္လန္႔ေၾကာက္ရြံ႕လ်က္ ေဒါသမူစိတ္ႏွင့္ ေဒါမနႆေ၀ဒနာတုိ႔ ျဖစ္ၾကရ၏။
`ရုပ္ဟူသည္ ငါတည္း၊ ငါ၏ရုပ္တည္း´ဟု ဒိ႒ာသ၀ျဖင့္ စြဲလမ္းေနသူသည္ ရုပ္ေဖာက္ျပန္ ေျပာင္းလဲေသာအခါ ေသာကစသည္ ျဖစ္ရ၏။
သေဘာမွန္ကို မသိျမင္ႏုိင္သည့္ အ၀ိဇၨာတည္းဟူေသာ အေမွာင္တရားေၾကာင့္သာ သတၱ၀ါတုိ႔သည္ ေသာကစသည္ျဖစ္ၾကရ၏။ ပရိေဒ၀ဟူေသာ ငိုေၾကြးျခင္းသည္ အ၀ိဇၨာမကင္းသည့္ သူတို႔၌သာ ျဖစ္ေလ့ရွိ၏။ ဒုကၡျဖစ္သည့္အခါ စိတ္မခ်မ္းသာဘဲ ေဒါသမူ စိတ္ျဖစ္ျပီး စိတ္ဆင္းရဲျခင္းဟူေသာ ေဒါမနႆ ျဖစ္ရ၏။
တစ္ဖန္ ေဒါသမူ၊ ေလာဘမူ၊ ေမာဟမူ စိတ္တုိ႔၌ ေမာဟတူသည့္ အ၀ိဇၨာတရား အျမဲယွဥ္တြဲလ်က္ျဖစ္ေပၚေနရာ မသိမုိက္မဲမူ အ၀ိဇၨာေၾကာင့္ ေသာကပရိေဒ၀စသည္ ျဖစ္ေပၚၾကျပီး ေသာကပရိေဒ၀စသည္တုိ႔ ျဖစ္ေပၚလွ်င္ အ၀ိဇၨာယွဥ္တြဲပါလာျပန္၏။ ေရွးေရွး အ၀ိဇၨာသ၀ေၾကာင့္ ေသာကစသည္ႏွင့္အတူ ေနာက္ေနာက္ အ၀ိဇၨာတုိ႔ ျဖစ္ျခင္းပင္တည္း။
သို႔ျဖစ္၍ `အရင္းစစ္ အျမစ္ေျမက´ ဟူသည္ႏွင့္အညီ အာသေ၀ါတရား ၄-ပါးေၾကာင့္ ေသာကပရိဒ၀ စသည္တုိ႔ ျဖစ္ေပၚၾကျပီး ေသာကစသည္ျဖစ္ေပၚေသာအခါ အ၀ိဇၨာသည္လည္း ပါ၀င္လာၾကေတာ့၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ၏ အေၾကာင္းသည္ အာသေ၀ါ ၄-ပါးျဖစ္သတည္း။
No comments:
Post a Comment