အခန္း (၄) ၀ီထိပိုင္း-၁

၀ီထိ၏အဓိပၸာယ္

`၀ီထိ´သဒၵါသည္ အစဥ္အတန္းကို ေဟာ၏။ လူတုိ႔၏ သြားရာ ခရီးစဥ္သည္ ရြာစဥ္ကို မေက်ာ္မူဘဲ တစ္ရြာျပီး တစ္ရြာ အစဥ္အတုိင္း ျဖတ္သြားသကဲ့သို႔ ထုိ႔အတူ စိတ္တုိ႔၏ ျဖစ္စဥ္သည္ ျဖစ္သင့္ေသာအစဥ္ကို မေက်ာ္မူဘဲ စိတ္တစ္ခုျပီး တစ္ခု အစဥ္အတုိင္း ျဖစ္ပ်က္ေန၏။

ဒြါရ (၆)ပါးတုိ႔၌ ထင္လာေသာ အာရုံတစ္ခုစီကို သိရွိရန္အတြက္ ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္း၊ စကၡဳ၀ိညာဏ္၊ သမၸဋိစၧိဳန္း၊ သႏၱီရဏ၊ ၀ုေ႒ာ၊ ေဇာ၊ တဒါရုံ စသည္ျဖင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္အစဥ္အတန္းတစ္ခုကို ၀ီထိဟု ေခၚ၏။

စိတ္၏အသက္ႏွင့္ ရုပ္၏အသက္

စိတ္၏အသက္
စိတ္တစ္ခု၏ အသက္သည္ ဥပါဒ္ခဏ၊ ဌီခဏ၊ ဘင္ခဏဟူ၍ ခဏငယ္ သံုးခ်က္ရွိ၏။ စိတ္ျဖစ္ဆဲအခိုက္ကို ဥပါဒ္ခဏ၊ စိတ္တည္ဆဲ အခုိက္ကို ဌီခဏ၊ စိတ္ပ်က္ဆဲအခုိက္ကို ဘင္ခဏဟု ေခၚ၏။ ဤခဏငယ္ ၃-ခ်က္ကို စိတၱကၡဏ ၁-ခ်က္ဟုေခၚ၏။

လက္ဖ်စ္ ၁တြက္၊ မ်က္စိ ၁မွိတ္ကာလ၌ စိတၱကၡဏ ကုေဋ ၁-သိန္းေက်ာ္ရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စိတ္ ၁-ခု၏ အသက္သည္ ၁-စကၠန္႔၏ ကုေဋ ၁-သိန္းပံု ၁-ပံုခန္႔သာရွိ၏။

ရုပ္၏အသက္
ရုပ္ကလာပ္ ၁-ခု၏ အသက္သည္ စိတ္အသက္၏ ၁၇-ဆ (၀ါ) စိတၱကၡဏ ၁၇-ခ်က္ႏွင့္ ညီမွ်၏။ ခဏငယ္အားျဖင့္ ေရတြက္ေသာ္ ခဏငယ္ ၁၇ x ၃ = ၅၁ ခ်က္ရွိ၏။

ရုပ္၏ ဥပါဒ္ခဏႏွင့္ ဘင္ခဏတုိ႔သည္ ခဏငယ္ ၁ခ်က္စီသာ ၾကာ၏။ ရုပ္၏ ဌီအခိုက္မွာ ခဏငယ္ ၄၉-ခ်က္ ၾကာ၏။

လက္ဖ်စ္ ၁ တြက္၊ မ်က္စိ ၁ မွိတ္ ကာလ၌ ရုပ္ကလာပ္ေပါင္း ကုေဋ ၅၈၀၀ေက်ာ္ ေရွ႕ဆင့္ေနာက္ဆင့္ ျဖစ္ပ်က္သြားၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ရုပ္ကလာပ္ ၁-ခု၏ အသက္သည္ ၁-စကၠန္႔၏ ကုေဋ ၅၈၀၀-ပံု ၁-ပံုခန္႔သာ ရွိ၏။

၀ိညာဏဆကၠႏွင့္ ၀ီထိဆကၠ

၀ီထိပုိင္း၌လာေသာ ၀ိညာဏ္ ၆-ပါးမွာ စကၡဳ၀ိညာဏ္၊ ေသာတ၀ိညာဏ္၊ ဃာန၀ိညာဏ္၊ ဇိ၀ွာ၀ိညာဏ္၊ ကာယ၀ိညာဏ္၊ မေနာ၀ိညာဏ္တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။

၀ီထိဆကၠ
၀ီထိ ၆-ပါးကို ဒြါရ၏ အစြမ္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ၀ိညာဏ္၏ အစြမ္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ၂-မ်ိဳးစီ ေအာက္ပါအတုိင္း ေခၚဆုိႏုိင္၏။

၁။ စကၡဳဒြါရ၀ီထိ (၀ါ) စကၡဳ၀ိညာဏ၀ီထိ = စကၡဳဒြါရ၌ ထင္လာေသာ ရူပါရုံကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္အစဥ္။
၂။ ေသာတဒြါရ၀ီထိ (၀ါ) ေသာတ၀ိညာဏ၀ီထိ = ေသာတဒြါရ၌ ထင္လာေသာ သဒၵါရုံကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္အစဥ္။
၃။ ဃာနဒြါရ၀ီထိ (၀ါ) ဃာန၀ိညာဏ၀ီထိ = ဃာနဒြါရ၌ ထင္လာေသာ ဂႏၶာရုံကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္အစဥ္။
၄။ ဇိ၀ွာဒြါရ၀ီထိ (၀ါ) ဇိ၀ွာ၀ိညာဏ၀ီထိ = ဇိ၀ွာဒြါရ၌ ထင္လာေသာ ရသာရုံကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္အစဥ္။
၅။ ကာယဒြါရ၀ီထိ (၀ါ) ကာယ၀ိညာဏ၀ီထိ = ကာယဒြါရ၌ ထင္လာေသာ ေဖာ႒ဗၺာရုံကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္အစဥ္။
၆။ မေနာဒြါရ၀ီထိ (၀ါ) မေနာ၀ိညာဏ၀ီထိ = မေနာဒြါရ၌ ထင္လာေသာ ပဥၥာရုံ/ဓမၼာရုံကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ စိတ္အစဥ္။

စကၡဳဒြါရ၀ီထိျဖစ္ရန္ အေၾကာင္း ၄-ပါး
၁။ မ်က္စိပသာဒ ေကာင္းမြန္ရမည္။
၂။ ရူပါရုံဟူသည္ ျမင္ႏုိင္ေသာ အဆင္းရွိရမည္။
၃။ အာေလာကဟူေသာ အလင္းရွိရမည္။
၄။ မနသိကာရဟူသည့္ ႏွလံုးသြင္းမူရွိရမည္။
(စကၡာ, ေလာက၊ ရူပထင္ျပီ၊ မနသီ၊ ေလးလီစကၡဳဖုိ႔)

ေသာတဒြါရ၀ီထိျဖစ္ရန္ အေၾကာင္း ၄-ပါး
၁။ ေသာတာပသာဒ ေကာင္းမြန္ရမည္။
၂။ သဒၵါရုံဟူသည့္ ၾကားႏုိင္ေသာ အသံရွိရမည္။
၃။ အာကာသဓာတ္ဟူသည့္ ေလျဖတ္သန္းသြားလာႏုိင္ေသာ ဟင္းလင္းနယ္ရွိရမည္။
၄။ မနသိကာရဟူသည့္ ႏွလံုးသြင္းမူရွိရမည္။
(ေသာတာ, ကာသ၊ သဒၵထင္ျပီ၊ မနသီ၊ ေလးလီေသာတဖို႔)

ဃာနဒြါရ၀ီထိျဖစ္ရန္ အေၾကာင္း ၄-ပါး
၁။ ဃာနပသာဒ ေကာင္းမြန္ရမည္။
၂။ ဂႏၶာရုံဟူသည့္ အနံ႔ရွိရမည္။
၃။ ၀ါတဟူသည့္ အနံ႔ကိုေဆာင္ေသာ ေလရွိရမည္။
၄။ မနသိကာရဟူသည့္ ႏွလံုးသြင္းမူရွိရမည္။
(ဃာန, ၀ါတ၊ ဂႏၶထင္ျပီ၊ မနသီ၊ ေလးလီဃာနဖို႔)

ဇိ၀ွာဒြါရ၀ီထိျဖစ္ရန္ အေၾကာင္း ၄-ပါး
၁။ ဇိ၀ွာပသာဒ ေကာင္းမြန္ရမည္။
၂။ ရသာရုံဟူသည့္ အရသာရွိရမည္။
၃။ အာပဟူသည့္ လွ်ာရည္ရွိရမည္။
၄။ မနသိကာရဟူေသာ ႏွလံုးသြင္းမူရွိရမည္။
(ဇိ၀ွာ, အာပ၊ ရသထင္ျပီ၊ မနသီ၊ ေလးလီဇိ၀ွာဖုိ႔)

ကာယဒြါရ၀ီထိျဖစ္ရန္ အေၾကာင္း ၄-ပါး
၁။ ကာယပသာဒ ေကာင္းမြန္ရမည္။
၂။ ေဖာ႒ဗၺာရုံဟူသည့္ အထိအေတြ႕ရွိရမည္။
၃။ ထဒၶပထ၀ီဟူသည့္ ခက္မာေသာ ပထ၀ီရွိရမည္။
၄။ မနသိကာရဟူေသာ ႏွလံုးသြင္းမူရွိရမည္။
(ကာယ, ထဒၶ၊ ေဖာ႒ထင္ျပီ၊ မနသီ၊ ေလးလီကာယဖုိ႔)

မေနာဒြါရ၀ီထိျဖစ္ရန္ အေၾကာင္း ၄-ပါး
၁။ မေနာဒြါရဟုေခၚေသာ ဘ၀င္စိတ္ရွိရမည္။
၂။ ပဥၥာရုံ သို႔မဟုတ္ ဓမၼာရုံဟူသည့္ အာရုံတစ္ခုခုရွိရမည္။
၃။ ဟဒယ၀တၳဳဟူသည့္ စိတ္မွီရာ၀တၳဳရွိရမည္။
၄။ မနသိကာရဟူေသာ ႏွလံုးသြင္းမူရွိရမည္။
(မေနာ, ဟဒယ၊ ဓမၼထင္ျပီ၊ မနသီ၊ ေလးလီမေနာဖို႔)

မွတ္ခ်က္။ ။ ၀ီထိစိတ္ (၀ါ) အသိစိတ္တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ေပၚရန္အေၾကာင္း ၄-ခ်က္စီ ေဖာ္ျပထားရာ၌ ပထမ ၃-ခ်က္စီသည္ သိပၸံလိုအပ္ခ်က္ႏွင့္ ကိုက္ညီ၏။ စတုတၳအခ်က္မွာ သိပၸံတြင္ မပါေသာ အဘိဓမၼာ၏ ထူးျခားခ်က္ ျဖစ္၏။

`သတိမမူလွ်င္ ဂူမျမင္´ဟူေသာ စကားအတုိင္း ႏွလံုးသြင္းမူမရွိလွ်င္ မျမင္ႏုိင္ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။ ႏုိ႔စို႔ကေလးငယ္ကို ေခ်ာ့သိပ္ရင္း အိပ္ေမာက်ေနေသာ မိခင္သည္ မုိးၾကိဳးျပင္းထန္စြာ ျခိမ္းသည့္အခါ မႏုိးဘဲ ကေလးငယ္က အင့္အင့္ဟု တုိးတုိးငိုလွ်င္ပင္ ႏုိးျခင္းကို ေထာက္ရူ၍ မနသိကာရ၏ အေရးပါပံုကို သိျမင္ႏုိင္၏။

၀ိသယပၸ၀တၱိဆကၠ

ဒြါရတုိ႔၌ အာရုံထင္ျခင္းကို ၀ိသယပၸ၀တၱိဟု ေခၚ၏။ အာရုံထင္ပံု ၆-မ်ိဳးရွိ၏။

(က) ပဥၥဒြါရ၌ အာရုံထင္ပံု ၄-မ်ိဳးရွိ၏။
၁။ အတိမဟႏၱာရုံ = ထင္ရွားအားၾကီးေသာ အာရုံ ၅-ပါး၊ ဥပါဒ္ျပီးေနာက္ စိတၱလကၡဏ ၁-ခ်က္အလြန္တြင္ ဒြါရ၌ ထင္လာ၏။ အလြန္မ်ားေသာ ၀ီထိစိတၱဳပၸါဒ္ အေရအတြက္ရွိ၏။
၂။ မဟႏၱာရုံ = သင့္ရုံ ထင္ရွားအားၾကီးေသာ အာရုံ ၅-ပါး၊ ဥပါဒ္ျပီးေနာက္ စိတၱကၡဏ ၂-ခ်က္ သို႔မဟုတ္ ၃-ခ်က္အလြန္တြင္ ဒြါရ၌ ထင္လာ၏။ မ်ားေသာ ၀ီထိစိတၱဳပၸါဒ္ အေရအတြက္ ရွိ၏။

၃။ ပရိတၱာရုံ = မထင္ရွား မသိသာသည့္ အားနည္းေသာ အာရုံ ၅-ပါး။ ဥပါဒ္ျပီးေနာက္ စိတၱကၡဏာ ၄-ခ်က္မွ ၉-ခ်က္ အလြန္တြင္ ဒြါရ၌ ထင္လာ၏။ နည္းေသာ ၀ီထိစိတၱဳပၸါဒ္ အေရအတြက္ ရွိ၏။
၄။ အတိပရိတၱာရုံ = အလြန္တရာ မထင္ရွား မသိသာသည္ ့အားနည္းလွေသာ အာရုံ ၅-ပါး။ ဥပါဒ္ျပီးေနာက္ စိတၱကၡဏ ၁၀-ခ်က္မွ ၁၅-ခ်က္ အလြန္တြင္ ဒြါရ၌ ထင္လာ၏။ အလြန္နည္းေသာ ၀ီထိစိတၱဳပၸါဒ္ အေရအတြက္ ရွိ၏။

(ခ) မေနာဒြါရ၏ အာရုံထင္ပံု ၂-မ်ိဳးရွိ၏။
၅။ ၀ိဘူတာရုံ = ထင္ထင္ရွားရွားျဖစ္ေသာ အာရုံ။
၆။ အ၀ိဘူတာရုံ = မထင္မရွားျဖစ္ေသာ အာရုံ။

၀ီထိစိတ္မ်ားႏွင့္ ၀ီထိမုတ္စိတ္မ်ား

ပဋိသေႏၶကိစၥ၊ ဘ၀င္ကိစၥ၊ စုတိကိစၥတုိ႔ကို ေဆာင္ရြက္ၾကေသာ စိတ္ ၁၉-ပါးတုိ႔သည္ ဤေဖာ္ျပပါ ကိစၥ ၃-မ်ိဳးကို ေဆာင္ရြက္ေနၾကသည့္အခါ ၀ီထိစိတ္အစဥ္မ်ားတြင္ မပါ၀င္ၾကေခ်။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၎တုိ႔ကို ၀ီထိမုတ္စိတ္မ်ားဟု ေခၚဆုိအပ္၏။ (၎တုိ႔သည္ ဒြါရ ၀ိမုတ္စိတ္မ်ားလည္း ျဖစ္ၾကေၾကာင္းကို ပကိဏ္းပုိင္း၌ ဆုိခဲ့ျပီ။)

အဆုိပါစိတ္ ၁၉-ပါးအနက္ ဥေပကၡာသႏၱီရဏစိတ္ ၂-ပါးသည္ ၀ီထိစိတ္အစဥ္၏ သႏၱီရဏကိစၥ၌လည္းေကာင္း၊ မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ၈-ပါးသည္ တဒါရုံကိစၥ၌လည္းေကာင္း ပါ၀င္ၾက၏။ ၾကြင္းသည့္ မဟဂၢဳတ္၀ိပါက္စိတ္ ၉-ပါးတုိ႔သာလွ်င္ အစဥ္အျမဲ ၀ီထိမုတ္စိတ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၀ီထိစိတ္မ်ားသည္ မဟဂၢုတ္၀ိပါက္ ၉-ပါး ၾကဥ္သည့္ စိတ္အက်ဥ္း ၈၀-တုိ႔ ျဖစ္ၾက၏။

၀ိသယပၸ၀တၱိ ၉-ပါး

ပဋိသေႏၶစိတ္၊ ဘ၀င္စိတ္ႏွင့္ စုတိစိတ္တုိ႔သည္ လြန္ခဲ့ေသာ အျခားမဲ့ ဘ၀ေဟာင္း၌ စုေတခါနီးခ်ိန္တြင္ မရဏာသႏၷေဇာယူခဲ့သည့္ ကံနိမိတ္ သို႔မဟုတ္ ကမၼနိမိတ္ သို႔မဟုတ္ ဂတိနိမိတ္ကို အာရုံျပဳ၏။

ဤပဋိသေႏၶစိတ္၊ ဘ၀င္စိတ္ႏွင့္ စုတိစိတ္တုိ႔၌ နိမိတ္ ၃-ပါးတုိ႔၏ အာရုံထင္ျခင္းကို ၀ိသယပၸ၀တၱိ ၃-ပါးဟု မွတ္ယူႏုိင္၏။ ဤ၀ိသယပၸ၀တၱိ ၃-ပါးႏွင့္ အထက္၌ ေဖာ္ျပခဲ့ျပီးေသာ ၀ိသယပၸ၀တၱိ ၆-ပါးတုိ႔ကို ေပါင္းလွ်င္ ၀ိသယပၸ၀တၱိ ၉-ပါး ျဖစ္၏။

ဘ၀င္စိတ္ ၃-မ်ိဳး

သတၱ၀ါတုိ႔၏ ဘ၀တစ္ခုသည္ ပဋိသေႏၶစိတ္ျဖင့္ စတင္၏။ ပဋိသေႏၶစိတ္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းျပီးသည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ ဘ၀င္စိတ္အစဥ္သည္ တစ္လံုးျပီး တစ္လံုး အဆက္မျပတ္ ျဖစ္ပ်က္သြား၏။ ေသဆံုးသည့္အခါ ေနာက္ဆံုးျဖစ္သည့္ ဘ၀င္စိတ္ကို စုတိစိတ္ဟု ေခၚသည္။

ဘ၀တစ္ခု၌ ျဖစ္ၾကေသာ ပဋိသေႏၶစိတ္၊ ဘ၀င္စိတ္ႏွင့္ စုတိစိတ္တုိ႔သည္ အမ်ိဳးဇာတ္တူ ယွဥ္ဖက္ေစတသိက္တူ အာရုံတူၾကေသာ စိတ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။

ဥပမာ လူတစ္ေယာက္သည္ ေသာမနႆသဟဂုတ္ ဉာဏသမၸယုတ္ အသခၤါရိက မဟာ၀ိပါက္စိတ္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶတည္လွ်င္ ဘ၀င္စိတ္ႏွင့္ စုတိစိတ္တုိ႔သည္လည္း ေသာမနႆသဟဂုတ္ ဉာဏသမၸယုတ္ အသခၤါရိက မဟာ၀ိပါက္စိတ္ပင္ ျဖစ္ၾကရ၏။ ပဋိသေႏၶစိတ္က ဂတိနိမိတ္ကို အာရုံျပဳလွ်င္ ဘ၀င္စိတ္ႏွင့္ စုတိစိတ္တုိ႔ကလည္း ထုိဂတိနိမိတ္ကိုပင္ အာရုံျပဳၾက၏။

ဘ၀င္စိတ္အစဥ္ ျဖစ္ေနသည့္အခါ၌ ကြ်ႏု္ပ္တို႔ ဘာကိုမွ် ထူးထူးေထြေထြ မသိၾကရပါ။ ဘ၀င္စိတ္တုိ႔၏ အၾကားအၾကား၌ ဒြါရတစ္ခုခုတြင္ ျပင္ပအာရုံ ထင္လာေသာအခါ ထိုအာရုံသစ္ေၾကာင့္ ဘ၀င္စိတ္တုိ႔သည္ ယူေနက် အာရုံကိုလည္း စြဲျမဲစြာ မယူႏုိင္၊ လႊတ္လည္း မလႊတ္ႏုိင္သျဖင့္ ပင္ကိုယ္သေဘာမွ ေဖာက္ျပား၍ ၂-ၾကိမ္ တုန္လူပ္ေခ်ာက္ခ်ားသြားၾက၏။ ထုိတုန္လူပ္ေခ်ာက္ခ်ားသြားေသာ ဘ၀င္ ၂-ၾကိမ္ကို `ဘ၀ဂၤစလန(လူပ္သြားေသာ ဘ၀င္) ဟုေခၚ၏။

ဒုတိယ ဘ၀ဂၤစလန ျဖစ္ပ်က္ျပီးသည့္အခါ ဘ၀င္စိတ္အစဥ္ ျပတ္ျပီး ၀ီထိစိတ္အစဥ္ တစ္ခုျဖစ္၏။ သို႔အတြက္ ထုိဒုတိယဘ၀ဂၤစလနကို ဘ၀ဂၤုပေစၧ၏(ျပတ္စဲေသာဘ၀င္)ဟု ေနာက္ဆရာတုိ႔ အမည္ေပးၾက၏။

ဒြါရႏွင့္ အာရုံ ထိတုိက္ျပီးေနာက္ ဘ၀ဂၤစလန မတုိင္မီ လြန္ေျမာက္သြားေသာ ဘ၀င္စိတ္တုိ႔ကို အတီတဘ၀င္ (လြန္ေလျပီးေသာ ဘ၀င္)ဟု ေခၚ၏။

(အတီ, စေလ၊ ဥပေစၧ၊ သံုးေထြ ဘ၀ဂၤ)

စကၡဳဒြါရ၀ီထိ ၁၅-ပါး

စကၡဳဒြါရ၌ -
(၁) အတိမဟႏၱာရုံထင္လာေသာအခါ တဒါလမၺဏ၀ါရ ၁-၀ီထိ၊
(၂) မဟႏၱာရုံထင္လာေသာအခါ ဇ၀န၀ါရ ၂-၀ီထိ၊
(၃) ပရိတၱာရုံ ထင္လာေသာအခါ ေ၀ါ႒ဗၺန၀ါရ ၆-၀ီထိ၊
(၄) အတိပရိတၱာရုံ ထင္လာေသာအခါ ေမာဃ၀ါရ ၆-၀ီထိ၊ စုစုေပါင္း ၁၅-၀ီထိျဖစ္၏။

(၁) အတိမဟႏၱာရုံ ၁-၀ီထိ ျဖစ္ပံု

`တီ-န-ဒ-ပ-စ-သံ-ဏ-၀ု-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဒါ-ဒါ´

ဆုိရုိး
စကၡဳဒြါရိက အတိမဟႏၱာရုံ၀ီထိျဖစ္ဟန္ကား ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ ေရွးရူအတူ ဥပါဒ္ၾကသည္မွစ၍ အတီတဘ၀င္ ၁-ခ်က္ အလြန္တြင္ စကၡဳပသာဒ၌ အာရုံထင္ျခင္းသို႔ ေရာက္သျဖင့္ ဘ၀ဂၤစလန၊ ဘ၀ဂၤုပေစၧဒ၊ ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္း၊ စကၡဳ၀ိညာဏ္၊ သမၸဋိစၧိဳန္း၊ သႏၱီရဏ၊ ၀ုေ႒ာ၊ ေဇာခုႏွစ္ၾကိမ္၊ တဒါရုံ ႏွစ္ၾကိမ္ ျဖစ္ျပီးလွ်င္ ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔သည္ ၁၇-ခ်က္ ရုပ္သက္ေစ့ၾကေသာေၾကာင့္ ဒုတိယတဒါရုံ၏ ဘင္ႏွင့္ ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ၾက၏။ ထုိ႔ေနာက္ ဘ၀င္စိတ္အစဥ္ျဖစ္၏။

ရွင္းခ်က္
အတိမဟႏၱာရုံဟုေခၚေသာ အလြန္ထင္ရွား အားၾကီးသည့္ အာရုံသည္ စကၡဳပသာဒကို ထိတုိက္လာေသာအခါ တုိက္လွ်င္တုိက္ခ်င္း အာရုံမထင္ေသးပါ။ အလြန္အားၾကီးသည့္ အာရုံျဖစ္လင့္ကစား အတီတဘ၀င္ဟုေခၚေသာ ဘ၀င္စိတ္ ၁-ခ်က္လြန္ျပီးမွ အာရုံထင္၏။ ထုိအာရုံသစ္ထင္မူေၾကာင့္ ဘ၀ဂၤစလန၊ ဘ၀ဂၤုပေစၧဒဟူ၍ ဘ၀င္စိတ္ ႏွစ္ၾကိမ္လူပ္ျပီး ျပတ္၏။ ထုိအခါ ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္းစိတ္သည္ အာရုံသစ္ကို ႏွလံုးသြင္းဆင္ျခင္၏။ ထုိသို႔ ႏွလံုးသြင္းမူေၾကာင့္ စကၡဳ၀ိဉာဏ္စိတ္က အာရုံကို ျမင္၏။ ျမင္သည္ဆုိေသာ္လည္း စိတ္ ၁-ခ်က္မွ် အလြန္လ်င္ျမန္စြာ အာရုံကိုျမင္လုိက္ကာမွ်သာ ရွိေသး၏။ အာရုံကို သဲသဲကြဲကြဲ မသိေသး။ သို႔ျဖစ္၍ သမၸဋိစိၧဳန္းစိတ္က စကၡဳ၀ိညာဏ္စိတ္၏ အာရုံကို လက္ခံယူ၏။ သႏၱီရဏစိတ္က ထုိအာရုံကို စူးစမ္း၏။ ၀ုေ႒ာေခၚ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္းစိတ္က ထုိအာရုံ ေကာင္း မေကာင္းကို ဆံုးျဖတ္၏။ ထုိ႔ေနာက္ ေဇာစိတ္တုိ႔သည္ ထုိအာရုံ၏ အရသာကို ခံစားလ်က္ ၇-ၾကိမ္တုိင္တုိင္ အရွိန္အဟုန္ျဖင့္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေနာက္ တဒါရုံစိတ္တုိ႔သည္ ေဇာေနာက္သို႕ လုိက္၍ ေဇာယူသည့္ အာရုံကိုပင္ယူ၍ ၂-ၾကိမ္ျဖစ္၏။ ထိုဒုတိယ တဒါရုံစိတ္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းသည့္ ဘင္အခုိက္၌ ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔သည္ ၎တုိ႔စတင္ဥပါဒ္ခဲ့ၾကေသာ အတီတဘ၀င္ဥပါဒ္ခ်ိန္မွ ေရတြက္လွ်င္ စိတၱကၡဏ ၁၇-ခ်က္စိီ ေစ့ေျမာက္သြားၾကေလျပီ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၎ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒရုပ္တုိ႔သည္ ဒုတိယတဒါရုံ၏ ဘင္ႏွင့္ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ျငိမ္းၾက၏။

တဒါရုံႏွင့္ အဆံုးသတ္ေသာ ၀ီထိစိတ္အစဥ္ကို တဒါလမၺဏ၀ါရဟု ေခၚ၏။ `၀ါရ´ သဒၵါ၏ အဓိပၸာယ္မွာ `အလွည့္အၾကိမ္´ ျဖစ္၏။

(၂) မဟႏၱာရုံ ၂-၀ီထိျဖစ္ပံု
`တီ-တီ-န-ဒ-ပ-စ-သံ-ဏ-၀ု-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဘြင္´-
`တီ-တီ-န-ဒ-ပ-စ-သံ-ဏ-၀ု-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-´ဘြင္-

ဆုိရုိး
ပထမမဟႏၱာရုံ၀ီထိျဖစ္ဟန္ကား ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ ေရွးရူအတူ ဥပါဒ္ၾကသည္မွစ၍ အတီတဘ၀င္ ၂-ခ်က္အလြန္တြင္ စကၡဳပသာဒ၌ ရူပါရုံထင္ျခင္းသို႔ ေရာက္သျဖင့္ ဘ၀ဂၤစလန၊ ဘ၀ဂၤုပေစၧဒ၊ ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္း၊ စကၡဳ၀ိညာဏ္၊ သမၸဋိစၧိဳန္း၊ သႏၱီရဏ၊ ၀ုေ႒ာ၊ ေဇာ ၇-ၾကိမ္၊ ဘ၀င္ ၁-ၾကိမ္ျဖစ္ျပီးလွ်င္ ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔သည္ ၁၇-ခ်က္ ရုပ္သက္ေစ့ၾကေသာေၾကာင့္ ပထမဘ၀င္၏ ဘင္ႏွင့္ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ၾက၏။ ထုိ႔ေနာက္ ဘ၀င္အစဥ္ျဖစ္၏။

ဒုတိယမဟႏၱာရုံ၀ီထိျဖစ္ဟန္ကား ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ ေရွးရူအတူ ဥပါဒ္ၾကသည္မွစ၍ အတီတဘ၀င္ ၃-ခ်က္အလြန္တြင္ စကၡဳပသာဒ၌ ………… ေဇာ ၇-ၾကိမ္ ျဖစ္ျပီးလွ်င္ ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔သည္ ၁၇-ခ်က္ ရုပ္သက္ေစ့ၾကေသာေၾကာင့္ သတၱမေဇာ၏ ဘင္ႏွင့္ ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ၾက၏။ ထို႔ေနာက္ ဘ၀င္အစဥ္ျဖစ္၏။

ရွင္းခ်က္
မဟႏၱာရုံသည္ အတိမဟႏၱာရုံေလာက္ အားမေကာင္းသျဖင့္ စကၡဳပသာဒႏွင့္ ထိတုိက္ျပီးေနာက္ (စဥပါဒ္ျပီးေနာက္) အတီတဘ၀င္ ၂-ခ်က္ သို႔မဟုတ္ ၃-ခ်က္လြန္မွ အာရုံထင္လာ၏။ အတီတဘ၀င္ ၂-ခ်က္လြန္ျပီး အာရုံထင္ေလာက္ေအာင္ အာရုံအားၾကီးလွ်င္ ပထမ မဟႏၱာရုံ၀ီထိျဖစ္၏။ အတီတဘ၀င္ ၃-ခ်က္လြန္ျပီးမွ အာရူံထင္လာလွ်င္ ဒုတိယ မဟႏၱာရုံ၀ီထိျဖစ္၏။

ဤမဟႏၱာရုံ ၂-၀ီထိ၌ တဒါရုံ ၂-ၾကိမ္က်ေလာက္ေအာင္ ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ သက္တမ္းမရွည္ၾကသျဖင့္ တဒါရုံမျဖစ္ေတာ့ေခ်။ (တဒါရုံသည္ ၁-ၾကိမ္တည္း ျဖစ္ရုိးမရွိ)။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပထမမဟႏၱာရုံ၀ီထိတြင္ ေဇာေစာျပီးေနာက္ တဒါရုံမျဖစ္ႏုိင္ဘဲ ပထမဘ၀င္ျဖစ္ရ၏။ ထုိဘ၀င္၏ ဘင္ႏွင့္ျပိဳင္၍ ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ ခ်ဳပ္ၾက၏။ ဒုတိယ မဟႏၱာရုံ၀ီထိတြင္ သတၱမေဇာေစာျပီးသည့္အခါ ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ ရုပ္သက္ ၁၇-ခ်က္ ေစ့ေျမာက္သျဖင့္ ထုိသတၱမေဇာ၏ ဘင္ႏွင့္ ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ၾက၏။

၀ီထိစိတ္မ်ားကို ေရတြက္သည့္အခါ ဘ၀င္စိတ္မ်ားျဖစ္သည့္ အတီတဘ၀င္၊ ဘ၀ဂၤစလန၊ ဘ၀ဂၤုပေစၧဒႏွင့္ ေဇာေနာင္ဘ၀င္တုိ႔ကို ခ်န္လွပ္၍ ပဥၥဒြါရာ၀ဇၺန္းမွ သတၱမေဇာအထိသာ ေရတြက္ရ၏။ သို႔ျဖစ္၍ မဟႏၱာရုံ ၂-၀ီထိသည္ ေဇာႏွင့္ အဆံုးသတ္ၾကေသာ ဇ၀န၀ါရမ်ား ျဖစ္ၾက၏။

(၃) ပရိတၱာရုံ ၆-၀ီထိျဖစ္ပံု
`တီ-တီ-တီ-တီ-န-ဒ-ပ-စ-သံ-ဏ-၀ု- ၀ု- ၀ု-ဘြင္-ဘြင္-ဘြင္-ဘြင္´-
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-ဒ-ပ-စ-သံ-ဏ-၀ု- ၀ု- ၀ု-ဘြင္-ဘြင္-ဘြင္´-
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-ဒ-ပ-စ-သံ-ဏ-၀ု- ၀ု- ၀ု-ဘြင္-ဘြင္´-
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-ဒ-ပ-စ-သံ-ဏ-၀ု- ၀ု- ၀ု-ဘြင္´-
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-ဒ-ပ-စ-သံ-ဏ-၀ု-၀ုု-၀ု´-
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-ဒ-ပ-စ-သံ-ဏ-၀ု-၀ု´-

ဆုိရုိး
ပထမပရိတၱာရုံ၀ီထိျဖစ္ဟန္ကား ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ ေရွးရူအတူ ဥပါဒ္ၾကသည္မွစ၍ အတီတဘ၀င္ ၄-ခ်က္အလြန္တြင္ စကၡဳပသာဒ၌ ရူပါရုံထင္ျခငးသို႔ေရာက္သျဖင့္ ဘ၀ဂၤစလန၊ ဘ၀ဂၤုပေစၧဒ၊ ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္း၊ စကၡဳ၀ိညာဏ္၊ သမၸဋိစၧိဳန္း၊ သႏၱီရဏ၊ ၀ုေ႒ာ ၃-ၾကိမ္၊ ဘ၀င္ ၄-ၾကိမ္ျဖစ္ျပီးလွ်င္ ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔သည္ ၁၇-ခ်က္ ရုပ္သက္ေစ့ၾကေသာေၾကာင့္ စတုတၳဘ၀င္၏ ဘင္ႏွင့္ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ၾက၏။ ထုိ႔ေနာက္ ဘ၀င္အစဥ္ျဖစ္၏။

၀ီထိပံုၾကည့္၍ က်န္၀ီထိ ၅-ခုတုိ႔၏ ဆုိရုိးမ်ားကို ဆုိႏိုင္ပါျပီ။

ရွင္းခ်က္
ပရိတၱာရုံသည္ အားနည္းေသာေၾကာင့္ စကၡဳပသာဒႏွင့္ျပိဳင္၍ ဥပါဒ္ျပီးေနာက္ အတီတဘ၀င္ ၄-ခ်က္မွ ၉-ခ်က္အထိ ေက်ာ္လြန္သည့္အခါမွ အာရုံထင္လာ၏။ အာရုံထင္လာသည္ အခါမွ ဘ၀င္ ၂-ၾကိမ္လူပ္၍ ျပတ္ရသျဖင့္ ေဇာ ၇- ၾကိမ္ေစာရန္ အာရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ သက္တမ္းမရွည္ၾကေတာ့ေခ်။ သာမန္အေျခ၌ ေဇာတုိ႔သည္ ၇-ၾကိမ္မေစာရလွ်င္ မျဖစ္ႏုိင္ၾကသျဖင့္ ေဇာအစား ၀ုေ႒ာက ၃-ၾကိမ္ျဖစ္ျပီးလွ်င္ ဘ၀င္စိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚရ၏။ ၀ုေ႒ာ ၃-ၾကိမ္မျဖစ္ေလာက္သည့္အခါ ၂-ၾကိမ္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ထက္ေလ်ာ့၍ကား ေဇာကိစၥကို မေဆာင္ရြက္ႏုိင္ေခ်။

ပရိတၱာရုံ၀ီထိ ၆-ပါးတုိ႔သည္ ၀ုေ႒ာႏွင့္ အဆံုးသတ္ၾကေသာေၾကာင့္ ၀ုေ႒ာ၀ါရမ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ဤ၀ီထိမ်ား၌ ေဇာမပါသည့္အတြက္ အာရုံ၏ အဆုိးအေကာင္းအရသာကို ခံစားမူမရွိေခ်။ အာရုံကို သိလုိက္သလို ထင္ရကာမွ်သာရွိ၏။ ပသာဒရုပ္ အားနည္းေသာ ေမြးစကေလးငယ္မ်ား၌ျဖစ္ေသာ ၀ီထိမ်ားသည္ ဤ၀ီထိမ်ိဳးျဖစ္ၾက၏။

(၄) အတိပရိတၱာရုံ ၆-၀ီထိျဖစ္ပံု
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-န-ဘြင္-ဘြင္-ဘြင္-ဘြင္-ဘြင္´-
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-န-ဘြင္-ဘြင္-ဘြင္-ဘြင္´-
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-န-ဘြင္-ဘြင္-ဘြင္´-
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-န-ဘြင္-ဘြင္´-
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-န-ဘြင္´-
`တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-တီ-န-န´-

ဆုိရိုး
ပထမအတိပရိတၱာရုံ ၀ီထိျဖစ္ဟန္ကား ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔ ေရွးရူအတူ ဥပါဒ္ၾကသည္မွစ၍ အတီတဘ၀င္ ၁၀-ခ်က္အလြန္တြင္ ရူပါရုံထင္ျခင္းသို႔ေရာက္သျဖင့္ ဘ၀ဂၤစလန ၂-ၾကိမ္ျဖစ္ျပီး ၀ီထိစိတ္မျဖစ္ဘဲ ဘ၀င္စိတ္ ဆက္၍ျဖစ္၏။ ပဥၥမဘ၀င္အက်၌ ရူပါရုံႏွင့္ စကၡဳပသာဒတုိ႔သည္ ၁၇-ခ်က္ ရုပ္သက္ေစ့ၾကေသာေၾကာင့္ ဒုတိယဘ၀ဂၤစလန ေနာင္ ပဥၥမဘ၀င္၏ ဘင္ႏွင့္ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ၾက၏။

၀ီထိပံုကိုၾကည့္၍ က်န္၀ီထိ ၅-ခုတုိ႔၏ ဆုိရုိးမ်ားကို ဆုိႏုိင္ပါျပီ။

မွတ္ခ်က္။ ။ အတိပရိတၱာရုံသည္ အလြန္တရာ အားနည္းသည့္အတြက္ ၀ီထိစိတ္ကို မျဖစ္ေစႏုိင္ပါ။ ဘ၀င္စိတ္ ၂-ၾကိမ္လူပ္ရုံမွ်သာ တတ္ႏုိင္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အာရုံကို လံုး၀မျမင္သိပါ။ ၀ီထိစိတ္မွ ယုတ္ေလ်ာ့ေသာေၾကာင့္ ေမာဃ၀ါရဟု ေခၚ၏။

ပဥၥဒြါရ၀ီထိ ၇၅-ပါး

စကၡဳဒြါရ၌ ၀ီထိ ၁၅-ပါးျဖစ္ႏုိင္သကဲ့သို႔ ေသာတဒြါရ၊ ဃာနဒြါရ၊ ဇိ၀ွာဒြါရႏွင့္ ကာယဒြါရတုိ႔၌လည္း ၀ီထိ ၁၅-ပါးစီျဖစ္ႏုိင္ၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၅-ဒြါရအတြက္ ၀ီထိေပါင္း ၁၅x၅=၇၅-ပါး ျဖစ္၏။

ေသာတဒြါရအတြက္ ၀ီထိပံုခ်ေရးသည့္အခါ စကၡဳ၀ိညာဏ္(စ) ေနရာ၌ ေသာတ၀ိညာဏ္ (ေသာ)ဟု ေရးရမည္။ ဆုိရိုး၌လည္း `ရူပါရုံ´ ေနရာ၌ `သဒၵါရုံ´ ဟုဆုိျပီး `စကၡဳပသာဒ´ ေနရာ၌ `ေသာတပသာဒ´ဟု ဆုိရမည္။ က်န္ ၃-ဒြါရအတြက္လည္း အလားတူ ေျပာင္းလဲမူကို ျပဳလုပ္ေပးရမည္။

သရက္သီးေၾကြသည့္ ဥပမာ

အတိမဟႏၱာရုံ၀ီထိကို သရက္သီးေၾကြသည့္ ဥပမာႏွင့္ ႏူိင္းယွဥ္ႏုိင္၏။ လူတစ္ေယာက္သည္ သရက္ပင္ရင္း၌ အိပ္ေပ်ာ္ေနသည္ ဆုိပါစို႔။ ဤသို႔ အိပ္ေပ်ာ္ေနျခင္းသည္ ဘ၀င္စိတ္အစဥ္ ျငိမ္သက္စြာျဖစ္ေပၚေနသည္ႏွင့္ တူ၏။ ထုိ႔ေနာက္ သရက္သီးမွည့္တစ္လံုးသည္ ထုိလူ၏ အနီး၌ ေၾကြက်လာ၏။ ဤသို႔ သရက္သီး ေၾကြက်ျခင္းသည္ ျပင္ပအာရုံက ပသာဒရုပ္ႏွင့္ ထိတုိက္လာသည္ႏွင့္ တူ၏။ သရက္သီးေၾကြက်သံေၾကာင့္ ထိုလူသည္ ထရန္ လူပ္ရွားလာ၏။ ဤကား ဘ၀င္စိတ္ ၂-ၾကိမ္လူပ္၍ ျပတ္သည္ႏွင့္တူ၏။ ထုိလူသည္ ဦးေခါင္းေထာင္၍ ဆင္ျခင္စူးစမ္း၏။ ဤကား ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္းစိတ္ ျဖစ္သည္ႏွင့္ တူ၏။ သရက္သီးကို ေကာက္ယူလုိက္၏။ ဤကား သမၸဋိစၧိဳန္းစိတ္က အာရုံကို လက္ခံယူသည္ႏွင့္ တူ၏။ သရက္သီးကို အနီးကပ္ ၾကည့္ရူနမ္းရူပ္၏။ ဤကား သႏၱီရဏစိတ္က အာရုံကို စံုစမ္းသည္ႏွင့္ တူ၏။ သရက္သီး ၀င္းမွည့္ေနျပီး စား၍ရမွန္းသိ၏။ ဤကား ၀ုေ႒ာစိတ္က အာရုံကို ေကာင္း မေကာင္း ဆံုးျဖတ္ျခင္းႏွင့္ တူ၏။ သရက္သီးကို အားရပါးရ (၇)ၾကိမ္ ကိုက္စား၏။ ဤကား အာရုံ၏အရသာကို ေဇာ ၇-ၾကိမ္ျဖင့္ ခံစားသည္ႏွင့္ တူ၏။ ခံတြင္း၌ ၾကြင္းက်န္ေနေသးသည့္ သရက္သီးအနည္အဖတ္ကို ခြ်ဲခမ္း တံေတြးႏွင့္တကြ မ်ိဳခ်၏။ ဤကား တဒါရုံ ၂-ၾကိမ္ျဖင့္ အာရုံကို ဆက္ခံစားသည္ႏွင့္ တူ၏။ ထုိလူသည္ စားေသာက္ျပီးေနာက္ ျပန္လဲေလ်ာင္း၍ အိပ္ေပ်ာ္သြား၏။ ဤကား ဘ၀င္စိတ္အစဥ္ ဆက္ျဖစ္သည္ႏွင့္တူ၏။

ပဥၥဒြါရ ၀ီထိစိတ္ ၅၄-ပါး

ပဥၥဒြါရ၌ ထုိက္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ျဖစ္ၾကေသာ ၀ီထိစိတ္တုိ႔ကို အမ်ိဳးအစားအားျဖင့္ ေရတြက္လွ်င္ `ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္း၊ ပဥၥ၀ိညာဏ္၊ သမၸဋိစၧိဳန္း၊ သႏၱီရဏ၊ ၀ုေ႒ာ၊ ေဇာ၊ တဒါရုံ´ဟူ၍ ၇-မ်ဳိးရ၏။

စိတၱဳပါဒ္ အေရအတြက္ (စိတ္လံုးေရ)အားျဖင့္ ေရတြက္လွ်င္ `အတိမဟႏၱာရုံ၀ီထိ၌ ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္း ၁၊ ပဥၥ၀ိညာဏ္ ၁၊ သမၸဋိစၧိဳန္း ၁၊ သႏၱီရဏ ၁၊ ၀ုေ႒ာ ၁၊ ေဇာ ၇၊ တဒါရုံ ၂´ဟူ၍ ၁၄-လံုးရွိ၏။

ပါ၀င္ႏုိင္ေသာ ၀ီထိစိတ္မ်ားကို ေရတြက္လွ်င္ `ပဥၥဒြါရာ၀ဇၨန္း ၁၊ ပဥၥ၀ိညာဏ္ ၁၀၊ သမၸဋိစၧိဳန္း ၂၊ သႏၱီရဏ ၃၊ ၀ုေ႒ာေခၚ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္း ၁၊ ကာမေဇာ ၂၉၊ တဒါရုံ ၈´ဟူ၍ စုစုေပါင္း ကာမစိတ္ ၅၄-ပါးကိုရ၏။

မွတ္ခ်က္။ ။ စကၡဳဒြါရ ၀ီထိစိတ္ေပါင္းသည္ စကၡဳဒြါရ၌ ျဖစ္ႏုိင္ေသာ စိတ္ ၄၆-ပါးပင္ ျဖစ္၏။ က်န္ရုပ္ဒြါရ၀ီထိစိတ္မ်ားသည္လည္း အလားတူပင္ ၄၆-ပါးစီ ရွိၾက၏။

၀ီထိစိတ္တုိ႔၏ အာရုံႏွင့္ မွီရာ၀တၳဳ

ပဥၥဒြါရ ၀ီထိစိတ္တုိ႔သည္ ပထမ အတီတဘ၀င္ႏွင့္ ဥပါဒ္ျပိဳင္ေသာ ပစၥဳပၸန္ပဥၥာရုံကို အာရုံျပဳၾက၏။ ပဥၥ၀ိညာဏ္စိတ္တုိ႔သည္ ပဥၥ၀တၳဳကို အသီးသီးမွီၾက၏။ ဆိုလုိသည္မွာ စကၡဳ၀ိညာဏ္စိတ္သည္ ပစၥဳပၸန္ရူပါရုံကို အာရုံျပဳျပီး စကၡဳ၀တၳဳကို မွီ၏ စသည္ျဖင့္ သိပါ။

ပဥၥ၀ိညာဏ္ ၁၀ မွအပ ၾကြင္းသည့္ ပဥၥဒြါရ၀ီထိစိတ္ ၄၄-ပါးတုိ႔သည္ ဟဒယ၀တၳဳကို မွီၾက၏။

ပဥၥ၀ိညာဏ္စိတ္တုိ႔သည္ အာရုံႏွင့္ျပိဳင္၍ ဥပါဒ္ျပီး အာရုံႏွင့္ျပိဳင္၍ ခ်ဳပ္ျငိမ္းမည့္ ပသာဒရုပ္၀တၳဳကို ေရြးခ်ယ္၍ မွီၾက၏။ ဤပသာဒရုပ္၀တၳဳတုိ႔ကို မဇၥ်ိမာယုက၀တၳဳမ်ားဟု ေခၚ၏။ အာရုံထက္ေစာ၍ ဥပါဒ္ခဲ့ၾကျပီး အာရုံမခ်ဳပ္မီေစာ၍ ခ်ဳပ္ၾကသည့္ ၀တၳဳတုိ႔ကို မႏၵာယုကပသာဒမ်ားဟု ေခၚ၏။ အာရုံထက္ေနာက္က်၍ ဥပါဒ္ခဲ့ၾကသျဖင့္ အာရုံခ်ဳပ္ ေသာ္လည္း မခ်ဳပ္ျငိမ္းၾကေသးသည့္ ၀တၳဳရုပ္တုိ႔ကို အမႏၵာယုကပသာဒမ်ားဟု ေခၚ၏။

ပဥၥ၀ိညာဏ္တုိ႔မွအပျဖစ္ေသာ စိတ္မ်ားသည္ မိမိတုိ႔၏ ေရွ႕အျခားမဲ့ေသာ စိတ္ႏွင့္ျပိဳင္၍ ဥပါဒ္ၾကေသာ ဟဒယ၀တၳဳရုပ္တို႔ကို မွီၾကကုန္၏။

မေနာဒြါရ၀ီထိအျပား (မေနာဒြါရ၀ီထိ)

မေနာဒြါရ၌ အာရုံ ၆-ပါးအနက္ တစ္ပါးပါး ထင္လာသည့္အခါ မေနာဒြါရ၀ီထိ ျဖစ္၏။

မေနာဒြါရ၀ီထိ၌ ကာမေဇာေစာခြင့္ရေသာ ကာမေဇာ၀ါရ၀ီထိႏွင့္ အပၸနာေဇာေစာခြင့္ရသည့္ အပၸနာေဇာ၀ါရ၀ီထိဟူ၍ ၂-မ်ိဳးရွိ၏။

ကာမေဇာ၀ါရ၀ီထိတြင္ တစ္ဖန္ အလြန္ထင္ရွားေသာ အတိ၀ိဘူတာရုံ၌ တဒါလမၺဏ၀ါရ ၁-၀ီထိ၊ သာမညထင္ရွားေသာ ၀ိဘူတာရုံ၌ ဇ၀န၀ါရ ၁-၀ီထိ၊ မထင္ရွားေသာ အ၀ိဘူတာရုံ၌ ေ၀ါ႒ဗၺန၀ါရ ၁-၀ီထိ၊ အလြန္မထင္ရွားေသာ အတိအ၀ိဘူတာရုံ၌ ေမာဃ၀ါရ ၁-၀ီထိဟူ၍ ၀ီထိ ၄-ပါး ကြဲျပားျပန္၏။

အပၸနာေဇာ၀ရ၀ီထိတြင္မူ ေလာကီအပၸနာ၀ီထိႏွင့္ ေလာကုတၱရာအပၸနာ၀ီထိဟူ၍ ၂-မ်ိဳးကြဲျပား၏။ ေလာကီအပၸနာ၀ီထိ၌ ရူပါ၀စရအပၸနာ၀ီထိ၊ အရူပါ၀စရအပၸနာ၀ီထိႏွင့္ အဘိညာအပၸနာ၀ီထိတုိ႔ ပါ၀င္ၾက၏။ ေလာကုတၱရာအပၸနာ၀ီထိတြင္ မဂၢ၀ီထိ၊ ဖလသမာပတၱိ၀ီထိႏွင့္ နိေရာဓသမာပတၱ၀ီထိတုိ႔ ပါ၀င္ၾက၏။

ကာမေဇာ မေနာဒြါရ ၄-၀ီထိ

(၁) အတိ၀ိဘူတာရုံ၀ီထိ (တဒါလမၺဏ၀ါရ၀ီထိ)ခ်ပံု
`န-ဒ-မ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဒါ-ဒါ´-ဘြင္-ဘြင္-
(၂) ၀ိဘူတာရုံ၀ီထိ (ဇ၀န၀ါရ၀ီထိ) ခ်ပံု
`န-ဒ-မ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-ဇ-´-ဘြင္-ဘြင္-
(၃) အ၀ိဘူတာရုံ၀ီထိ (ေ၀ါ႒ဗၺန၀ါရ၀ီထိ)ခ်ပံု
`န-ဒ-မ-မ-မ´-ဘြင္-ဘြင္-

(၄) အတိအ၀ိဘူတာရုံ၀ီထိ (ေမာဃ၀ါရ၀ီထိ) ခ်ပံု

`န-န´-ဘြင္-ဘြင္-ဘြင္-

ဆုိရိုး
အတိတ္၊ အနာဂတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊ ကာလ၀ိမုတ္ျဖစ္ေသာ အလြန္ထင္ရွားသည့္ အာရုံ ၆-ပါးတုိ႔တြင္ တစ္ပါးပါးေသာ အာရုံသည္ မေနာဒြါရ၌ ထင္ရွားလာသည္ရွိေသာ္ ဘ၀ဂၤစလန၊ ဘ၀ဂၤုပေစၧဒဟု ဘ၀င္ ၂-ၾကိမ္လူပ္၍ ျပတ္ျပီးလွ်င္ ထုိထင္လာေသာ အာရုံကို ဆင္ျခင္ဆံုးျဖတ္သည့္ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္း ၁-ၾကိမ္၊ အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားတတ္ေသာ ေဇာ ၇-ၾကိမ္၊ ေဇာသို႔ အစဥ္လုိက္ေသာ တဒါရုံ ၂-ၾကိမ္ျဖစ္၍ ခ်ဳပ္ျပီးေနာက္ ဘ၀င္မ်ားစြာ က်၍သြား၏။

က်န္ ၃-၀ါရကိုဆုိရာ၌ `အလြန္ထင္ရွားသည့္အာရုံ´ ေနရာ၌ `သာမညထင္ရွားသည့္ အာရုံ´ `မထင္ရွားသည့္အာရုံ´ `အလြန္မထင္ရွားသည့္အာရုံ´ တုိ႔ကို တစ္လွည့္စီထည့္၍ ဆုိပါ။

ရွင္းခ်က္
မေနာဒြါရဟူသည္မွာ ဘ၀င္စိတ္ ၁၉-ပါးပင္တည္း။

မေနာဒြါရ၌ အာရုံ ၆-ပါးစလံုး ထင္ႏုိင္ၾက၏။ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္၊ အနာဂတ္ႏွင့္ စပ္ဆုိင္ေသာ ရုပ္အာရုံမ်ားႏွင့္ စိတ္ေစတသိက္မ်ားအျပင္ ကာလ၀ိမုတ္ ျဖစ္ၾကေသာ ပညတ္ႏွင့္ နိဗၺာန္တုိ႔လည္း ထင္ႏုိင္ၾက၏။

သို႔အတြက္ မေနာဒြါရ၌ ထင္လာေသာ အာရုံတုိ႔ကို အတိမဟႏၱာရုံ၊ မဟႏၱာရုံစသည္ျဖင့္ မခြဲျခားစေကာင္းပါ။ ထင္ရွားေသာ ၀ိဘူတာရုံႏွင့္ မထင္ရွားေသာ အ၀ိဘူတာရုံဟူ၍သာ ခြဲျခားအပ္၏။

ထုိ႔အျပင္ အာရုံထင္ျပီးေနာက္ အတီတဘ၀င္မည္မွ်လြန္မွ အာရုံထင္လာသည္ဟု စဥ္းစားစရာမလုိေတာ့ဘဲ မေနာဒြါရ၌ အာရုံထိတုိက္သည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ အာရုံထင္လာျပီး ဘ၀င္ ၂-ၾကိမ္ လူပ္၍ ျပတ္ျပီးလွ်င္ မေနာဒြါရာ၀ဇၨန္းစိတ္က အာရုံကို ဆင္ျခင္ဆံုးျဖတ္ေလေတာ့၏။

တဒႏု၀တၱကမေနာဒြါရ ၄-၀ီထိ

မေနာဒြါရ၌ အာရုံထင္သည့္အတြက္ ကာမေဇာ မေနာဒြါရ၀ီထိမ်ား ျဖစ္ေပၚၾကသည့္အျပင္ ပဥၥဒြါရ၀ီထိ ၁-ခုျဖစ္တုိင္း ၎၀ီထိေနာက္သို႔ လုိက္ေသာ တဒႏု၀တၱကမေနာဒြါရ ၄-၀ီထိလည္း ျဖစ္ေပၚၾကေသး၏။

(၁) စကၡဳဒြါရ၌ ထင္လာ၍ ခ်ဳပ္ေလျပီးေသာ အတိရူပါရုံကို စကၡဳဒြါရ၀ီထိယူသည့္အတုိင္း လုိက္ယူေသာ အတီတဂၢဟဏ ၁-၀ီထိ၊

(၂) စကၡဳဒြါရ၀ီထိႏွင့္ အတီတဂၢဟဏ၀ီထိ ၂-ခုတုိ႔ျဖင့္ ယူအပ္ျပီးေသာ အာရုံကို တစ္ခုတည္း တစ္လံုးတည္း ေပါင္းစုလံုးခဲ၍ အာရုံျပဳေသာ သမုဒါယဂၢဟဏ ၁-၀ီထိ၊

(၃) ထုိရူပါရုံ၏ အသြင္သဏၭာန္ႏွင့္ အနက္ျဒပ္တုိ႔ကို အာရုံျပဳေသာ အတၳဂၢဟဏ ၁-၀ီထိ၊

(၄) ထုိအနက္ျဒပ္၊ အသြင္သဏၭာန္အဆင္း၏ အမည္နာမကို အာရုံျပဳေသာ နာမဂၢဟဏ ၁-၀ီထိ၊


ဤနည္းအတူ ေသာတ၊ ဃာန၊ ဇိ၀ွာ၊ ကာယဒြါရတုိ႔၌လည္း ၄-၀ီထိျဖစ္၏။ ဤ ၄-၀ီထိျဖစ္ျပီးသည့္ေနာက္မွ အာရုံ၏ အနက္ျဒပ္ႏွင့္ အမည္နာမတုိ႔ကို သိရွိရ၏။